فازهای قرارداد BOT | قسمت ۱۹
فازهای قرارداد BOT
مراحل مختلف پروژه های BOT را می توان به شرح زیر بیان کرد:
– شناخت پروژه
– تهیه مطالعات و مدارک اولیه و اجرای مناقصه توسط دولت میزبان
– شرکت سرمایه گذاران در مناقصه و ارائه مدارک مورد نظر دولت
– انتخاب سرمایه گذار
– انتخاب قراردادها و واگذاری حقوق آن به سرمایه گذار
– اجرای پروژه
– بهره برداری
– انتقال
۱- شناخت و تعریف پروژه
دولت میزبان با توجه به مطالعات انجام شده در خصوص قراردادهای BOT لزوم استفاده از این قراردادها را اعلام می نماید. دولت بر اساس میزان تقاضای بخش عمومی به تسهیلات مختلفی مانند تامین برق، سیستم های حمل و نقل، تسهیلات آب و فاضلاب و سایر موارد و با توجه به درجه اهمیت آن ها لزوم تامین این تسهیلات را تشخیص داده و در برنامههای اجرایی خود قرار میدهد.
بنابراین در ابتدا مطالعات امکان سنجی اولیه مانند اندازه، موقعیت، خصوصیات فنی، مسائل زیست محیطی و جریان مالی پروژه به دقت تعیین شده و توسط دولت انجام میگیرد. در این مرحله مدیریت قوی و استفاده از متخصصین در زمینه های مختلف باعث تسریع روند انعقاد قراردادهای BOT میشود.
۲- مراحل آمادگی دولت برای انجام مناقصه
نحوه چگونگی واگذاری پروژه و نحوه انتخاب سرمایه گذار مناسب از وظایف دولت در این مرحله است. تصمیم برای انجام مناقصه آزاد یا محدود یا واگذاری پروژه به شیوه مذاکره باید توسط دولت تعیین گردد. معمولاً در این مرحله دولت ها صلاحیت اولیه سرمایهگذاران را مورد بررسی قرار داده و تعداد محدودی را برای ارائه پیشنهاد دعوت می نمایند. با توجه به تجربیات موجود در این نوع قراردادها،مناقصه رقابتی برای انتخاب سرمایه گذاران بهترین شیوه شناخته شده است که وجود سه، چهار یا پنج سرمایهگذار برای انجام مناقصه در این قراردادها کفایت می کند.
دولت برای انجام مناقصه مدارکی تهیه می کند که تمام جزئیات مربوط به پروژه از لحاظ فنی، اجرایی و مالی در آن گنجانده می شود. همچنین در برخی از پروژه ها فرم توافقنامه قرارداد جزء مدارک تهیه شده در اختیار سرمایه گذاران قرار داده می شود. این مرحله از قرارداد از نظر دولت و سرمایه گذار بسیار اهمیت دارد. هر چه مدارک تهیه شده توسط دولت دقیقتر و کاملتر باشد، پیشنهادات ارائه شده از طرف سرمایهگذار نیز به واقعیت نزدیکتر بوده و تغییرات در طول پروژه بسیار اندک خواهد بود و مشکلات زیادی این نوع پروژه را تهدید نخواهد کرد. بنابراین شفاف بودن مراحل اجرای مناقصه نیز از عوامل اصلی موفقیت این پروژه ها به شمار می آید.
۳- ارائه پیشنهاد توسط سرمایه گذاران
معمولاً گروهی از سرمایهگذاران و حامیان برای شرکت در مناقصه و ارائه پیشنهاد خود اقدام به تشکیل کنسرسیومی می نماید. طرفهای شرکتکننده در این کنسرسیوم به یک توافق اولیه برای تقسیم هزینهها و مسئولیتها در مراحل مختلف پروژه میرسند.
سپس این کنسرسیوم مطالعات امکان سنجی دقیقی را برای پروژه آغاز کرده تا بتواند توانایی خود را در اجرای پروژه و تامین مالی آن بسنجد و پس از این کار اقدام به مذاکراتی برای تامین سرمایه و وام مورد نیاز از بانک ها و موسسات مالی می نماید. توافقهای اولیه را با پیمانکاران ساخت و بهره برداری و همچنین تامین کنندگان مواد اولیه انجام می دهد. با انجام این مذاکرات کنسرسیوم اقدام به تهیه پیشنهاد خود می نماید و سپس آن را به دولت میزبان برای بررسی ارائه می دهد.
۴- انتخاب سرمایه گذار مناسب
دولت اقدام به ارزیابی پیشنهادات می نماید و در نهایت برنده مناقصه را اعلام می کند. در این مرحله معمولا دولتها از حضور مشاوران مختلف فنی، مالی و حقوقی برای ارزیابی پیشنهادات بهره می گیرند.
انتخاب برنده مناقصه به علت گستردگی عملیات در اینگونه قراردادها بر اساس کمترین قیمت انجام نمیشود بلکه شرایط مختلفی در انتخاب برنده مناقصه لحاظ می شود که این شرایط عبارتند از: هزینه پیشنهادی، توانایی اجرایی، تجربه و شرایط مختلف دیگری مانند: انتقال تکنولوژی، آموزش و استخدام نیروی کار محلی، استفاده از متخصصین داخلی و کاهش نیاز به ارز خارجی که محدودیت پروژه را از دیدگاه دولت بالا می برد. پس از انتخاب برنده مناقصه مراحل عقد قرارداد آغاز می گردد.
5- آغاز مراحل اولیه پروژه
پس از امضای توافقنامه بین دولت و برنده مناقصه کنسرسیوم اقدام به امضای تعهدنامه هایی بین طرفهای درگیر در خود کنسرسیوم برای ثبت و ایجاد شرکت با مسئولیت محدود به نام شرکت پروژه می نماید و میزان آورده هریک از طرف ها مشخص می شود. در این مرحله سرمایهگذاران شروع به مذاکره با وام دهندگان، پیمانکاران و تامین کنندگان برای تعیین شرایط و هزینه ها می نمایند و توافقنامه هایی را به امضا می رسانند.
پس از پایان مذاکرات در امضای این توافقنامه ها مرحله Financial Closing آغاز می شود. این مرحله تاریخی است که در آن وام دهندگان و سرمایه گذاران اولین مبلغ مورد نیاز برای شروع طراحی ها، ساخت، خرید تجهیزات و ماشین آلات و دیگر موارد مورد نیاز برای شروع پروژه را تامین می نمایند. این مرحله بسیار حائز اهمیت است، به همین دلیل حمایت های دولتی و انعطاف پذیری آن برای موفقیت پروژه BOT بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
۶- اجرای پروژه
زمانی که پروژه به مرحله Financial Closing رسید، فاز اجرای پروژه آغاز می شود. ممکن است برخی از عملیات اولیه ساخت مانند تجهیز کارگاه و آماده سازی و محل پروژه و برخی برای اجرای اولیه پیش از این مرحله آغاز شده باشند اما مراحل اصلی ساخت و یا تامین تجهیزات اصلی بعد از این تاریخ آغاز می گردد. مرحله ساخت پروژه بعد از انجام آزمایشات نهایی و تایید شرکت پروژه و دولت میزبان به اتمام رسیده و مرحله بهرهبرداری آغاز می گردد.
۷- مرحله بهرهبرداری از پروژه
در این مرحله شرکت پروژه به طور مستقیم یا از طریق پیمانکاران بهره برداری، اقدام به بهره برداری و نگهداری از پروژه طبق موارد مذکور در توافقنامه پروژه می نماید. در طول این دوره درآمدهای پروژه صرف بازپرداخت اصل و بهره وام ها و همچنین سرمایه و سود مورد نظر سرمایه گذاران می گردد. در دوره بهره برداری امکان نظارت های کافی، چگونگی انجام کار و در صورت نیاز گزارش های دوره ای برای سرمایه گذاران و وام دهندگان و به خصوص دولت فراهم می گردد. در این دوره، دولتها معمولاً به دنبال کسب منافع هرچه بیشتر از پروژه هستند که انتقال تکنولوژی به داخل کشور از مهمترین آنها به حساب می آید.
8- انتقال پروژه
آخرین مرحله از طرف قراردادهای BOT انتقال پروژه به دولت در پایان دوره قرارداد است و طبق قانون قرارداد BOT، دوره بهرهبرداری از پروژه به شیوه ای تعیین می شود که سرمایهگذاران امکان پرداخت قرض های خود را داشته باشند و بتوانند سود مورد نظر خود را کسب نمایند، در نتیجه انتقال پروژه به دولت میزبان بدون هیچ هزینه ای انجام می پذیرد.
دولت نیز در زمان انتقال پروژه باید این اطمینان را داشته باشد که پروژه به شیوه مطلوب مورد بهره برداری و نگهداری قرار گرفته است و در این دوره آموزش های لازم به نیروی کار داخلی داده شده و انتقال تکنولوژی به مقدار مورد نظر صورت گرفته است به طوری که دولت بعد از این دوره قادر به بهرهبرداری از پروژه خواهد بود.
با توجه به نوع پروژه میزان تمایل دولت در خصوصی سازی پروژه های زیربنایی، این امکان وجود دارد که دولت بهرهبرداری از پروژه را تحت یک قرارداد جدید و یا تمدید مجدد قرارداد به شرکت پروژه یا پیمانکار دیگری واگذار نماید. این تصمیم زمانی اجرا میگردد که دولت با انجام مطالعات لازم بهره برداری از پروژه ها توسط بخش خصوصی بسیار کم هزینه تر و با تسهیلات بهتری برای استفادهکنندگان تشخیص دهد.
برگرفته از کتاب “قراردادهای BOT و کاربرد آن در قراردادهای زیربنایی ایران“
دیدگاهتان را بنویسید