مطالعات زیست محیطی طرح توجیهی

یک مطالعه زیست محیطی در طرح امکان سنجی، قابلیت توسعه پیشنهادی را از منظر زیست محیطی و اجتماعی ارزیابی می کند و مسائل و تهدیدهای بالقوه را برای تکمیل موفقیت آمیز توسعه پیشنهادی شناسایی می کند. همچنین راه حل ها و اقدامات کاهشی بررسی می شود.

بر این اساس شورای عالی حفاظت محیط زیست در مصوبه شماره ۱۳۸ مورخ ۱۳۷۳/۱/۲۳ برای نخستين بار در کشور هفت طرح و پروژه بزرگ توسعه را مشمول ارزيابی اثرات زیست محيطی نمود. که به دلیل فقدان الگوی مصوب هیچ حرکتی در اجرای مصوبه مذکور نگردید تا آنکه مجددا در تاریخ ۱۳۷۶/۱۰/۲ با تصویب الگوی تهيه گزارش ارزیابی اثرات زیست محيطی در شورای ياد شده حرکت به سوی پيش بينی و رعایت ملاحظات زیست محیطی در احداث و بهره برداری طرح های توسعه گشوده شد.

بدین صورت که مجریان طرح ها موظف شدند تا به همراه گزارش امکان سنجی و مكان يابی پروژه ها نسبت به تهیه گزارش ارزیابی پیامدهای زیست محیطی طرح اقدام نمایند. ابتدا هفت طرح و پروژه مشمول ارزیابی گردید و متعاقبا سایر طرح ها که فهرست آنها به قرار صفحه بعد می باشد مشمول انجام مطالعات ارزيابی گرديد.

در گزارش مربوط به مطالعات زیست محیطی که در یک طرح امکان سنجی بایستی بررسی گردد و در طرح وارد شوند به صورت زیر می باشد:

در ابتدا یک چکیده غیر فنی از طرح که شامل نوع و ویژگی های پروژه، گزینه ها و پارامترهای موجود در آن، خلاصه ای از وضعیت موجود در محیط زیست و همچنین آثار طرح بر محیط زیست، برنامه های پیشگیری و کنترل آثار آن و در نهایت ارائه خلاصه ای از ارزیابی محیط زیستی طرح

پس از ارائه چکیده غیر فنی به تشریح طرح یا پروژه پیشنهادی می پردازیم. در تشریح پروژه به عنوان طرح، اهداف و ضرورت های طرح، جایگاه طرح در سیاست های کشور، گزینه های مکانی و موقعیت مکان طرح، قوانین، مقررات و استانداردهای مربوط به پروژه، تشريح زير فعاليت هاي طرح به تفكيك فاز احداث و بهره برداري، تاسيسات جانبي و پروژه اي در آينده (احداث راه ، اماكن و خدمات عمومي و … )، ويژگي هاي طرح در هر يك از گزينه ها و فازهاي طرح اشاره می شود.

اقدام بعدی تشريح مرحله آماده سازي و اقدامات زيربنايي كه منجر به تغيير و تخريب محيط زيست مي شود مانند خاكبرداري برداشت پوشش گياهي، احداث استخر باطله، زهکشی، حفاری، انفجار، تغيير در مسير آبهاي سطحي، احداث جاده و تاسيسات عمومي و خدماتي و …

مرحله بعد از تشریح اقدامات زیربنایی، شناسایی آلاينده ها و پسماندهاي مهم توليد شده طي فرآيند و عمليات است. در این مرحله آلودگی ها و آلاینده هایی که برای محیط زیست تهدید محسوب می شوند بررسی می شود. مانند آلاينده هاي هوا، فاضلاب هاي بهداشتی و صنعتي زايدات و ضايعات زباله، پرتوها و …

علاوه بر آلاینده های زیست محیطی خطرات و عواملی که باعث بروز سوانح و حوادث می شوند نیز در طرح وارد می شود. این سوانح و عوامل شامل نشت پيامدهاي وقوع بلاياي طبيعي، احتمال انفجار، موارد غير منتظره و سایر عوامل دیگری که ایمنی محیط زیست را تحت شعاع خود قرار می دهد.

در ادامه به بررسی و تشريح وضعيت موجود محيط زيست منطقه پرداخته می شود. مانند تعريف محدوده مطالعاتي و نمايش روي نقشه، محيط فيزيكي، بهداشت و سلامت جامعه، معرفي اجمالي ساير طرحهاي توسعه مصوب و يا در دست اجراي محدوده مطالعاتي، تشريح كاربري اراضي محدوده مورد مطالعه و راهبردهاي طرح هاي برنامه ريزي و … همچنین گزارشی دقیق از ارزیابی محیط فیزیکی محیط زیست منطقه لازم است که ارائه شود. در گزارش طرح مذکور بایستی از وضعیت خاک شناسی، آب و هوا، زمین شناسی، صداها و ارتعاشات و از این قبیل عوامل، اطلاعاتی ارائه شود.

ارزیابی اثرات زیست محیطی یک ارزیابی سیستماتیک از شاخص های زیست محیطی است که عملکرد های آنها می تواند بر محيط زيست تأثیر داشته باشد و شامل پیامد های اقتصادی – اجتماعی هم می شود. لذا پيش بيني آثار و پيامدهاي مثبت و منفي طرح از عوامل مهم یک گزارش زیست محیطی محسوب می شود. در این ارزیابی آثار مهمی همچون اثر بر محيط فيزيكي، اثر بر وضعيت بهداشت و سلامت جامعه، اثر بر محيط اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، اثر بر كاربري هاي اراضي و ديگر طرح هاي توسعه محدوده مطالعاتي و … بررسی می گردند.

پس از آن نیز تجزيه و تحليل آثار كاربري ها و پيامدهاي زيست محيطي طرح مورد استنتاج قرار می گیرد.

در مرحله بعدی بایستی ارائه شيوه هاي پيشگيري كاهش و كنترل براي هر يك از آثار منفي زيست محيطي مرتبط با فعاليت هاي طرح و همچنین ارائه برنامه كلي مديريت ريسك زيست محيطي در قالب عنوان مديريت و پايش زيست محيطي مطرح می شود. در نتیجه آن ارزيابي و مديريت ريسك زيست محيطي با برنامه و گزارشی جامع و به تفصیل در پروژه مطرح می شود.

یکی از مواردی که در اینگونه گزارشات جهت پیگیری های بعدی ذکر می شود، منابع و مراجع مورد استفاده در تهيه گزارش ارزيابي اجمالي، ادارات و سازمان هاي دولتي، اشخاص حقيقي و حقوقي که در پروژه درگیر هستند.

در پایان نیز نام و مشخصات، مسئوليت و تجربيات ارزيابي هر يك از مشاوران و تهيه كنندگان گزارش ارزيابي اجمالي معرفی شده و ضمیمه طرح می گردد.