مقدمه: تحول در تامین مالی صنعت با ابزارهای زنجیره‌ای
در مواجهه با مشکلات تامین مالی صنعت، نظام بانکی ایران به منظور کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره‌وری، طرح تامین مالی زنجیره‌ای را معرفی کرده است. این طرح به جای تامین مالی پراکنده برای بنگاه‌های منفرد، کل زنجیره ارزش یک محصول را به صورت یکپارچه مدیریت می‌کند. در این مقاله، ابزارهای تامین مالی زنجیره‌ای و کاربردهای آن‌ها بررسی خواهد شد.
ضرورت تامین مالی زنجیره‌ای
یکی از مشکلات اساسی در تامین مالی کنونی، تکرار چندباره تامین مالی در یک زنجیره تولید است. این موضوع هزینه تولید را افزایش داده و ناشی از نبود سازوکاری برای تهاتر دارایی و بدهی‌هاست. مدل تامین مالی زنجیره‌ای با کاهش این تکرارها و مدیریت یکپارچه ریسک، سرمایه در گردش، و پرتفو، بستری کارآمدتر برای تامین مالی صنایع فراهم می‌آورد.
ابزارهای تامین مالی زنجیره‌ای: معرفی و کاربردها
برای اجرای موفق تامین مالی زنجیره‌ای، ابزارهای متعددی طراحی و مورد استفاده قرار گرفته‌اند که در ادامه بررسی می‌شوند.
1. برات الکترونیکی
برات الکترونیکی یکی از ابزارهای مهم در سیستم‌های تجارتی مدرن است.
- تعریف: براتی است که در محیط دیجیتال صادر می‌شود و شخص صادرکننده به دیگری دستور پرداخت مبلغی مشخص به شخص ثالث می‌دهد.
- مزیت‌ها: تسریع در فرآیند پرداخت‌ها و کاهش نیاز به کاغذ.
2. سفته الکترونیکی
این ابزار مانند سفته‌های سنتی، اما با قابلیت‌های الکترونیکی است.
- تعریف: سفته‌ای است که در بستر دیجیتال صادر و با شناسه یکتای خزانه‌داری کل کشور ثبت می‌شود.
- ویژگی‌ها: امنیت بالا، ثبت دیجیتال و سهولت در دسترسی.
3. کارت اعتباری: ابزاری انعطاف‌پذیر برای مدیریت نقدینگی
کارت اعتباری، وسیله‌ای کارآمد برای دسترسی سریع به اعتبار مورد نیاز بنگاه‌ها است.
- تعریف: کارت بانکی که به مشتریان اجازه می‌دهد تا در دوره‌ای مشخص از اعتبار بانک استفاده کنند.
- کاربردها:
- خرید مواد اولیه
- مدیریت هزینه‌های جاری
- مزایا: تسهیل فرآیندهای پرداخت و افزایش نقدینگی.
4. اعتبارات اسنادی داخلی مدت‌دار
یکی از شیوه‌های پرکاربرد برای تضمین پرداخت‌ها، اعتبارات اسنادی داخلی است.
- تعریف: روشی که بانک به خریدار و فروشنده تضمین پرداخت مبلغ معامله را می‌دهد.
- ویژگی‌ها:
- اطمینان برای فروشنده در دریافت مبلغ
- کاهش ریسک پرداخت برای خریدار
- مزایا: کاربرد در معاملات داخلی و تسهیل تجارت.
5. اوراق گواهی اعتبار مولد (گام)
اوراق گام ابزاری جذاب برای تامین مالی کوتاه‌مدت است.
- تعریف: اعتباری شش‌ماهه است که بانک‌ها به مشتریان تایید شده ارائه می‌دهند و قابلیت خرید و فروش در بازار بورس را دارد.
- ویژگی‌ها:
- قابل انتقال در بازار بورس
- مبتنی بر رتبه‌بندی اعتباری مشتری
- مزایا: افزایش نقدینگی در زنجیره تولید و ارتقای اعتماد میان بنگاه‌ها.
6. سایر ابزارهای مالی و تجاری مجاز
علاوه بر ابزارهای یادشده، روش‌های دیگری نیز برای تامین مالی زنجیره‌ای وجود دارد:
- شیوه‌های مبتنی بر تنزیل: کاهش هزینه‌های مالی از طریق تخفیف اسناد تجاری.
- شیوه‌های مبتنی بر تسهیلات: ارائه وام به بنگاه‌ها برای تامین مالی سریع.
- اوراق بهادارسازی اسناد تجاری: انتشار اوراق بهادار بر پایه اسناد تجاری (در حال توسعه).
- قالب عاملیت معکوس: سازوکاری جدید برای تامین مالی زنجیره‌ای که در دست اجراست.
نتیجه‌گیری: گامی به سوی بهره‌وری بیشتر
تامین مالی زنجیره‌ای ابزاری حیاتی برای عبور از چالش‌های کنونی صنایع است. با استفاده از ابزارهایی مانند برات و سفته الکترونیکی، کارت اعتباری، اعتبارات اسنادی، و اوراق گام، می‌توان هزینه‌های تولید را کاهش داده و بهره‌وری زنجیره ارزش را افزایش داد. اجرای کامل این مدل‌ها نیازمند مشارکت بانک‌ها، بنگاه‌ها، و نهادهای نظارتی است تا اقتصاد به سوی پایداری و رشد حرکت کند.
