زنجیره ارزش مایکل پورتر: ابزاری برای تحلیل فعالیتهای سازمانی
زنجیره ارزش مایکل پورتر یک روش تحلیلی است که به سازمانها کمک می‌کند تا فعالیتهای خود را به‌صورت سیستماتیک بررسی کنند و مزیت رقابتی خود را ایجاد نمایند. این مفهوم به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا ارزش افزوده محصولات یا خدمات خود را شناسایی کرده و با برنامه‌ریزی مناسب، قیمت‌گذاری و فروش را به‌گونه‌ای انجام دهند که سودآوری کسب‌وکار افزایش یابد. در این مقاله، به بررسی جزئیات زنجیره ارزش مایکل پورتر، فعالیتهای اصلی و پشتیبان آن، و نحوه پیاده‌سازی این مفهوم در سازمانها پرداخته می‌شود.
مفهوم زنجیره ارزش مایکل پورتر
زنجیره ارزش مایکل پورتر ابزاری استراتژیک برای تحلیل فعالیتهای سازمانی است که توسط مایکل پورتر در سال ۱۹۸۵ در کتاب “مزیت رقابتی” معرفی شد. پورتر معتقد بود که مزیت رقابتی یک سازمان از طریق فعالیتهای اصلی و پشتیبان آن ایجاد می‌شود. وی زنجیره ارزش را به دو دسته فعالیتهای اصلی و فعالیتهای پشتیبان تقسیم کرد. فعالیتهای اصلی مستقیماً به ایجاد ارزش برای مشتری کمک می‌کنند، در حالی که فعالیتهای پشتیبان از فعالیتهای اصلی پشتیبانی می‌کنند و به بهبود عملکرد سازمان کمک می‌نمایند.
فعالیتهای اصلی زنجیره ارزش پورتر
فعالیتهای اصلی زنجیره ارزش پورتر شامل پنج بخش کلیدی است که هر یک نقش مهمی در ایجاد ارزش برای محصول یا خدمت ایفا می‌کنند. این فعالیت‌ها عبارتند از:
- لجستیک داخلی (Inbound Logistic):
این بخش شامل دریافت، انبارداری و کنترل موجودی مواد اولیه است. به‌عنوان مثال، در یک فروشگاه آنلاین، لجستیک داخلی شامل دریافت محصولات از کارخانه و نگهداری آن‌ها در انبار می‌شود. - فعالیتهای عملیاتی (Operations):
این بخش به فرآیند تبدیل مواد اولیه به محصول نهایی اشاره دارد. برای مثال، در یک شرکت فروش محصولات آنلاین، فعالیتهای عملیاتی شامل برندینگ، لیبل‌زنی و بسته‌بندی محصولات است. - لجستیک خارجی (Outbound Logistic):
این بخش شامل فعالیتهای مربوط به توزیع محصولات به مشتریان نهایی است. به‌عنوان نمونه، حمل و نقل و انبارداری کالاهای ارسالی در یک فروشگاه آنلاین جزو لجستیک خارجی محسوب می‌شود. - بازاریابی و فروش (Marketing and Sales):
این بخش شامل استراتژی‌هایی مانند تبلیغات و قیمت‌گذاری است که برای جذب مشتریان و افزایش فروش استفاده می‌شوند. برای مثال، تبلیغات اینستاگرام و کمپین‌های ایمیل مارکتینگ در یک شرکت فروش آنلاین جزو این فعالیت‌ها هستند. - خدمات (Services):
این بخش شامل فعالیت‌هایی است که تجربه خرید مشتری را بهبود می‌بخشند، مانند خدمات پس از فروش، گارانتی و تعمیرات. به‌عنوان مثال، ارائه خدمات گارانتی در یک شرکت فروش محصولات دیجیتال جزو این فعالیت‌ها است.
تاپ وان مطالعه مقاله ساختار شکست یا wbs را به شما عزیزان پیشنهاد می نماید.
فعالیتهای پشتیبان زنجیره ارزش پورتر
فعالیتهای پشتیبان به‌عنوان بخشی مکمل برای فعالیتهای اصلی عمل می‌کنند و نقش مهمی در تقویت زنجیره ارزش دارند. این فعالیت‌ها عبارتند از:
- واحد خرید (Procurement):
این بخش شامل تهیه مواد اولیه و منابع مورد نیاز سازمان است. به‌عنوان مثال، یک فروشگاه آنلاین باید محصولات خود را از تولیدکنندگان خریداری کند. - مدیریت منابع انسانی (Human Resource Management):
این بخش شامل استخدام، آموزش و حفظ کارکنانی است که در اجرای استراتژی‌های سازمان نقش دارند. مدیریت منابع انسانی به بهبود عملکرد فعالیتهای اصلی مانند بازاریابی و فروش کمک می‌کند. - زیرساخت‌های کسب‌وکار (Infrastructure):
این بخش شامل سیستم‌های پشتیبانی مانند حسابداری، حقوقی و اداری است که برای اجرای فعالیتهای اصلی ضروری هستند. - توسعه تکنولوژیک (Technological Development):
این بخش شامل تحقیق و توسعه، طراحی محصول و فرآیندهای اتوماسیون است. توسعه تکنولوژیک به بهبود کیفیت محصولات و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند.
تاپ وان مطالعه مقاله طرح کسب و کار یا بیزینس پلن را به شما عزیزان پیشنهاد می نماید.
پیاده‌سازی زنجیره ارزش پورتر
برای پیاده‌سازی زنجیره ارزش پورتر در یک سازمان، مراحل زیر باید انجام شود:
- شناسایی زیرمجموعه‌های فعالیتهای اصلی:
در این مرحله، فعالیتهای کوچک‌تری که به ایجاد ارزش کمک می‌کنند، شناسایی می‌شوند. این فعالیت‌ها شامل فعالیتهای مستقیم، غیرمستقیم و تضمین کیفیت هستند. - شناسایی زیرمجموعه‌های فعالیتهای پشتیبان:
در این مرحله، فعالیتهای کوچک‌تری که به بهبود عملکرد فعالیتهای پشتیبان کمک می‌کنند، شناسایی می‌شوند. - شناسایی پیوندها:
در این مرحله، ارتباط بین فعالیتهای اصلی و پشتیبان بررسی می‌شود. به‌عنوان مثال، ارتباط بین مدیریت منابع انسانی و افزایش فروش تحلیل می‌شود. - شناسایی فرصت‌ها:
در این مرحله، فعالیت‌ها و پیوندهای شناسایی‌شده مورد بررسی قرار می‌گیرند و اقدامات لازم برای بهبود آن‌ها انجام می‌شود.
مثال زنجیره ارزش در یک کارخانه تولیدی
مایکل پورتر در کتاب خود به مثال یک کارخانه تولیدی اشاره می‌کند که می‌تواند شامل تولیدکنندگان شکلات، خودروسازان یا هر کارخانه تولیدی دیگر باشد. در این مثال، پنج فعالیت اصلی زنجیره ارزش (لجستیک داخلی، عملیات، لجستیک خارجی، بازاریابی و فروش، و خدمات) به‌وضوح قابل مشاهده است. این مثال نشان می‌دهد که چگونه هر یک از این فعالیت‌ها به ایجاد ارزش و افزایش سودآوری کمک می‌کنند.
نتیجه‌گیری
زنجیره ارزش مایکل پورتر ابزاری قدرتمند برای تحلیل فعالیتهای سازمانی و ایجاد مزیت رقابتی است. با شناسایی فعالیتهای اصلی و پشتیبان، سازمانها می‌توانند ارزش افزوده محصولات و خدمات خود را افزایش دهند و سودآوری خود را بهبود بخشند. پیاده‌سازی این مفهوم نیازمند تحلیل دقیق فعالیت‌ها، شناسایی پیوندها و بهره‌گیری از فرصت‌های بهبود است.
