محاسبه استهلاک

به کاهش کیفیت، کمیت یا ارزش یک دارایی استهلاک گفته می شود که معیار دوام دارایی های ثابت به شمار می رود. در حقیقت انتظار می رود با گذر زمان، از کارایی دارایی های ثابت که به طور پیوسته در کسب و کار استفاده می گردند، کاسته شود.

استهلاک:

استهلاک (Depreciation)، به نوعی کاهش بها گفته می شود که حتی در صورت نگهداری مناسب کالا و استفاده صحیح از دارایی، رخ می دهد. هزینه استهلاک به عنوان مهم ترین هزینه تجهیزات، تکنولوژی ها و اموال تلقی می گردد که کاهش کیفیت، کمیت یا ارزش دارایی را به همراه دارد.

چگونگی مستهلک شدن دارایی ها:

انواع دارایی های استهلاک پذیر، به دو دلیل اصلی زیر مستهلک می گردند:

استهلاک طبیعی: به عنوان نمونه یک خودرو بر اساس مسافتی که پیموده، سایش لاستیک ها و سایر عوامل مربوط به استفاده از آن، ارزش خود را از دست می دهد.

کهنگی: دارایی ها وقتی با مدل های جدید جایگزین می گردند، ارزش خود را از دست می دهند مانند یک خودرو مدل پایین که ارزش کمتری دارد، زیرا مدل جدیدتر آن به بازار آمده است.

فرمول های محاسبه استهلاک:

برای محاسبه استهلاک می توان از فرمول های مختلفی بهره مند شد که در زیر به همه آنها اشاره شده است:

• محاسبه بر حسب زمان؛ روش خط مستقیم (اقساط مساوی)
• محاسبه بر حسب محصول؛
• ساعات کارکرد
• میزان تولید
• شیوه های مبتنی بر استهلاک بیشتر در سال های اول عمر مفید و کاهش تدریجی آن؛
• روش مجموعه سال ها
• روش نزولی
• محاسبه بر اساس روش خط مستقیم؛
• هزینه استهلاک هر دوره: عمر مفید (سال) ÷ (بهای تمام شده – ارزش بازیافتنی)
• محاسبه بر اساس روش میزان تولید؛
• هزینه استهلاک هر دوره: میزان تولید برآوردی ÷ میزان تولید واقعی × (بهای تمام شده – ارزش بازیافتنی)
• محاسبه بر اساس روش ساعات کارکرد؛
• هزینه استهلاک هر دوره: عمر مفید (بر حسب ساعات کارکرد) ÷ (بهای تمام شده – ارزش بازیافتنی)
• محاسبه بر اساس روش مجموع سال ها؛
• هزینه استهلاک هر دوره: مجموع سنوات ÷ عمر مفید باقیمانده × (بهای تمام شده – ارزش بازیافتنی)
• محاسبه بر اساس روش نزولی؛
• هزینه استهلاک هر دوره: نرخ استهلاک × (استهلاک انباشته تا دوره محاسبه – بهای تمام شده)

روش های تعیین استهلاک:

چهار روش اصلی برای تعیین استهلاک عبارت اند از:

روش محاسبه استهلاک خط مستقیم:

مبالغ برابری هزینه استهلاک به هر یک از سال های عمر مفید دارایی اختصاص می یابد. در این روش مبلغ قابل استهلاک تقسیم بر سال های عمر مفید می گردد تا هزینه استهلاک سالانه تعیین شوند. در این روش میزان هزینه استهلاک در طول عمر مفید دارایی به صورت یکسان و ثابت می باشد که با گذر زمان از ارزش دارایی به صورت یکسان کسر می شود.

ارزش هر قلم دارایی در تمام عمر آن مساوی می باشد. برای محاسبه استهلاک از روش خط مستقیم می توان از فرمول زیر استفاده کرد.

استهلاک سالانه در روش خط مستقیم = (ارزش اسقاط – بهای تمام شده )/ عمر مفید (سال)

مثال: کالایی با عنوان میز اداری به مبلغ ۵.۰۰۰.۰۰۰ ریال در ابتدای سال ۹۶ خریداری شده است و نرخ استهلاک ان ۱۰ سال می باشد. بنابراین باید مبلغ خریداری شده (بهای تمام شده) را بر ۱۰ سال عمر مفید آن تقسیم کرد که برابر ۵۰۰.۰۰۰ ریال در هر سال هزینه استهلاک می شود.

روش محاسبه استهلاک خط مستقیم:

روش محاسبه استهلاک میزان تولید:

در روش میزان تولید به هر یک از واحد های تولید شده، مبلغ ثابتی از استهلاک اختصاص می یابد. برای به دست آوردن این مبلغ ثابت، مبلغ قابل استهلاک بر کار مفید (میزان تولید) تقسیم می گردد. بنابراین برای محاسبه هزینه استهلاک دوره کافی است که هزینه استهلاک هر واحد را در تعداد واحد های تولید شده دوره ضرب نمود.

استهلاک هر واحد تولید = (ارزش اسقاط – بهای تمام شده)/ میزان تولید

مثال: در صورتی که بهای تمام شده کالایی برابر ۱۰.۵۰۰.۰۰۰ ریال باشد، ارزش اسقاط برابر ۵۰۰.۰۰۰ ریال در صورتی که در سال ۱۰۰۰ واحد تولید شود.

روش محاسبه استهلاک میزان تولید:

روش محاسبه استهلاک مانده نزولی مضاعف:

در یک روش تسریعی استهلاک هزینه استهلاک سال های اول بیشتر از هزینه استهلاک سال های بعد می باشد. بنابراین این روش یک روش تسریعی استهلاک می باشد. برای محاسبه استهلاک سالانه ارزش دفتری دارایی ثابت در درصد ثابت ضرب می شود. این درصد ثابت دو برابر نرخ استهلاک خط مستقیم می باشد.

نرخ نزولی مضاعف سالانه = ( ۱/ عمر مفید (سال )) *۲ 

در این روش ارزش اسقاط نباید مستهلک شود و باید تا زمانی که دارایی کنار گذاشته نشده، در دفتر باقی بماند.

مثال: ماشین الات اداری در سال ۹۶ با نرخ استهلاک ۲۰% با بهای تمام شده ۵.۰۰۰.۰۰۰ ریال

روش محاسبه استهلاک مانده نزولی مضاعف:

روش محاسبه استهلاک مجموع سنوات:

یکی دیگر از روش های تسریعی استهلاک، روش مجموع سنوات می باشد. استهلاک با ضرب مبلغ قابل استهلاک دارایی در یک کسر به دست می آید. مخرج این کسر مجموع سال های عمر دارایی می باشد.

مجموع سنوات عمر دارایی = (عمر مفید دارایی +۱) عمر مفید دارایی/ ۲

روش های دیگر نیز مانند روش روش قسط السنین مبنی بر محاسبات سرمایه گذاری و سود منتسب به آن وجود دارد که به ان روش های هزینه افزا هم گفته می شود.

در پایان مطالعه مقاله مقایسه روش های محاسبه استهلاک به مخاطبین عزیز پیشنهاد می گردد.