آشنایی با ارزش افزوده | Added Value

در مقاله پیش رو قصد داریم شما خوانندگان عزیز را با مفهوم ارزش افزوده و ویژگی های آن آشنا کنیم و به سوالات پایه ای در این زمینه پاسخ گوییم.

ارزش افزوده چیست؟

به ارزشی که در فرآیند تولید به ارزش کالا های واسطه ای افزوده می شود، ارزش افزوده گفته می شود. این مفهوم به فرآیند تولید مربوط است و نه به کالای خاص. مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات عام (بر عموم کالاها و خدمات مگر موارد معاف تعلق می‌گیرد) است که به صورت چند مرحله ای از اضافه ارزش کالا های تولید شده یا خدمات ارائه شده در مراحل مختلف تولید و توزیع اخذ می شود.

به عبارت دیگر مالیاتی است که در طول فرآیند تولید و خدمات از محل تولید تا فروش کالا به مشتری نهایی، مرحله به مرحله گرفته می شود.

در یک تعریف دقیق ارزش افزوده به افزایش ارزش پولی کالا در طی مراحل تولید گفته می شود. با عبور یک کالا از هر مرحله از تولید محصول ارزشی به کالا اضافه می شود که به آن ارزش افزوده می گوییم. ارزش افزوده را می توانیم برابر با اختلاف بین ارزش محصول تولید شده با مجموع ارزش مواد اولیه یک محصول بدانیم.

ارزش افزوده به زبان ساده یعنی ارزشی که در هر مرحله به کالا یا خدمات افزوده می شود. همان طور که مشخص است و پیش تر نیز گفته شد، ارزش افزوده مربوط به کالا یا خدماتی است که زنجیره ای چند مرحله ای از تولید تا مصرف دارند. طبعا در هر مرحله از این زنجیره، به دلیل کاری که روی کالا انجام می شود، ارزشی به آن افزوده می شود. برای درک بهتر در این مرحله به چند مثال از ارزش افزوده اشاره می کنیم:

مثال اول و ساده تر ما در مورد یک کالاست. در این مثال ارزش افزوده تولید تا مصرف «نان» را که یک کالای مصرفی همگانی است بررسی می کنیم (البته نان جز کالا های معاف از مالیات بر ارزش افزوده است) در ابتدای زنجیره تولید تا مصرف نان، زمین کشاورزی قرار دارد. کشاورز با کار روی زمین کشاورزی و تولید و برداشت گندم، تولید «ارزش» کرده است که در اینجا گندم ارزش اولیه این زنجیره محسوب می شود.

سپس، کارخانه تولید آرد، گندم را از کشاورز خریده و با «انجام کار» بر روی گندم به کالا که حالا آرد است، «ارزش» می افزاید. سپس آرد به نانوا فروخته شده و نانوا با کار بر روی آرد و افزودن ارزش به آن، کالای نهایی که نان باشد را به فروش می رساند.

مثال دیگر و تخصصی تر ما در مورد یک نوع سرویس است. در این مثال با هم زنجیره ارزش افزوده را در «فروش تلفن همراه» بررسی می‌کنیم. در این مثال در ابتدای زنجیره وارد کننده تلفن همراه است که کالا را از یک کشور خارجی وارد ایران کرده و به ازای خدماتی که برای وارد کردن آن انجام داده است به ارزش این کالا افزوده است.

در ادامه فروشنده عمده تلفن همراه است که کالا را از وارد کننده خریده و به ازای توزیع آن در میان خرده فروشان موبایل، تولید ارزش کرده و به ارزش کالای نهایی می افزاید. در پایان زنجیره نیز خرده فروش تلفن همراه قرار دارد که با خرید کالا از عمده فروش و فروش آن به مصرف کننده نهایی، به ازای خدماتی که انجام می دهد، ارزش افزوده ایجاد می کند.

مالیات در معنای عام به چه معناست؟

مالیات مبلغی است که شهروندان یک کشور معمولا به صورت غیر داوطلبانه به دولت پرداخت می کنند. پرداخت مالیات اجباری است و بر افراد یا شرکت ها تحمیل و فشار توسط دولت وارد می شود که این پرداخت صورت بگیرد.

مالیات برای تامین مالی فعالیت های دولت اخذ می شود. دولت ها از روش های متفاوتی مانند فروش اوراق بهادار خرانه کسب درآمد می کنند اما، مالیات مهم ترین مجرای درآمدی دولت است. در واقع مالیات همان خراجی است که در گذشته حکام برای اداره امور کشور و نواحی تحت سلطه خود از رعایا دریافت می کردند.

پایه مالیاتی:

پایه مالیاتی آن چیزی است که نرخ مالیات بر آن اعمال می گردد. در زمینه مالیات بر ارزش افزوده پایه مالیاتی میزان مصرف است. بدیهی است که هر چه نرخ عوارض ارزش افزوده یا میزان مصرف بیشتر باشد، میزان مالیات بر ارزش افزوده جمع آوری شده، بیشتر است.

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

«مالیات بر ارزش افزوده» (Value-added Tax) یا به اختصار VAT در هر مرحله از زنجیره تولید (از نقطه شروع تا فروش) و افزوده شدن ارزش، وضع می شود. مقدار مالیات بر ارزش افزوده ای که مصرف کننده می پردازد، بستگی به هزینه محصول دارد.

مالیات بر ارزش افزوده از انواع مالیات غیر مستقیم است. بیش از ۱۶۰ کشور در سراسر دنیا از سیستم مالیاتی ارزش افزوده استفاده می کنند. این مورد بیش تر از همه جا در اتحادیه اروپا رواج دارد.

در مصوب ماده 3 قانون مالیات ارزش افزوده سازمان مالیاتی کل کشور این گونه تعریف شده است:

مالیات بر ارزش افزوده: مالیات غیر مستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین وضع می گردد.

طبق ماده 3 قانون مالیات بر ارزش افزوده، به تفاوت بین ارزش کالا ها و خدمات عرضه شده با ارزش کالا یا خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین، ارزش افزوده گفته می شود.

این مفهوم به فرآیند تولید مربوط است و نه به کالای خاص. مالیات ارزش افزوده نوعی مالیات عام (بر عموم کالاها و خدمات مگر موارد معاف تعلق می گیرد) است که به صورت چند مرحله ای از اضافه ارزش کالا های تولید شده یا خدمات ارائه شده در مراحل مختلف تولید و توزیع اخذ می شود.

به بیان دیگر مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که در طول فرآیند تولید و خدمات از محل تولید تا فروش کالا به مشتری نهایی، مرحله به مرحله اخذ می شود. مالیات ارزش افزوده برای مصرف طراحی شده است که مصرف کنندگان آن را در زمان خرید خود می پردازند که این مالیات توسط فروشندگان جمع آوری شده و از این طریق در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار می گیرد.

این مالیات به صورت غیر تصاعدی در این زنجیره قرار دارد: واردات، تولید، توزیع و مصرف که نهایتا مصرف کنندگان پرداخت کننده آن هستند. در این مالیات، نباید مالیاتی توسط تولید کنندگان پرداخت شود و باید مصرف کننده نهایی فقط این مالیات را بپردازد.

بنابراین تولیدکنندگان پرداختی و مالیاتی که بابت خرید مواد اولیه و سایر کالاها را انجام داده اند از خریداران دریافت کرده و ما به التفاوت را به دولت پرداخت می کنند.

در حقیقت، می توان این طور توضیح داد که مالیات ارزش افزوده، شیوه ای از پرداخت مالیات است که هزینه مالیات را از دوش تولید کننده برداشته و بر روی زنجیره کامل تولید، توزیع و مصرف تقسیم می‌کند. این روش که هم اکنون در بیش از 160 کشور جهان در حال اجرا است، در حقیقت نوعی مالیات غیر مستقیم و چند مرحله ای است که در هر مرحله از زنجیره تولید- توزیع- مصرف بر اساس ارزشی مبادله ای کالا اخذ می شود.

این نوع مالیات در هر بخش از این زنجیره به بهای کالا یا خدمات افزوده شده و توسط خریدار پرداخت و به فروشنده که دریافت کننده آن محسوب می شود، پرداخت می شود. دریافت کننده نیز مکلف است آن را به سازمان امور مالیاتی یا همان دولت پرداخت نماید.

برای درک بهتر مفهوم مالیات بر ارزش افزوده به مثال زیر دقت کنید:

در نظر بگیرید نرخ مالیات بر ارزش افزوده برابر ۱۰ درصد باشد. در این شرایط یک سازنده قطعات الکتریکی (مانند انواع مقاومت های الکتریکی)، مواد اولیه مورد نیازش که از فلز های متفاوت تشکیل شده است را از یک دلال خریداری می کند.

در این مرحله از چرخه تولید، دلال فلزات، فروشنده است. دلال از سازنده، یک میلیون و صد هزار تومان دریافت می کند. صد هزار تومان همان مالیات بر ارزش افزوده است که توسط دلال به دولت تحویل داده می شود. سازنده از این فلزات برای تهیه قطعات الکتریکی استفاده می کند و سپس آنها را به یک شرکت تولید کننده تلفن همراه به مبلغ دو میلیون و دویست هزار تومان می فروشد که دویست هزار تومان همان VAT است.

سازنده قطعات، صد هزار تومان از این مبلغ را به دولت تحویل می دهد و صد هزار تومان دیگر را به ازای مالیات پرداختی به دلال، نزد خود نگه می دارد. تولید کننده تلفن همراه، قطعات الکتریکی را به موبایل تبدیل و ارزش افزوده ایجاد می کند. تولید کننده، تلفن ها را به ملبغ سه میلیون و سیصد هزار تومان به فروشنده موبایل می فروشد که از این میزان، سیصد هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده است.

تولیدکننده صد هزار تومان از این سیصد هزار تومان را به دولت تحویل می دهد و دویست هزار تومان را به جای مالیاتی که به سازنده پرداخت کرده بود، برای خود حفظ می کند. در آخر فروشنده موبایل، هر دستگاه را به قیمت پنج میلیون و پانصد ‌هزار تومان به مشتری می فروشد که دویست هزار تومان آن مالیات بر ارزش افزوده است و به دولت تعلق دارد.

مالیات بر ارزش افزوده شده در هر نقطه از چرخه توزیع، نشان دهنده ۱۰ درصد ارزش افزوده شده توسط تولید کننده یا فروشنده در آن مرحله است.