اثر استهلاک در طرح توجیهی

استهلاک (Depreciation)، نوعی کاهش بهاست که حتی در صورت نگهداري مناسب کالا و استفاده صحیح از آن، رخ خواهد داد. به عنوان مثال، هنگام استفاده از یک چکش، در اثر ضربات مکرری که در طول زمان بر آن وارد می شود، سر چکش دچار «تنش» شده و تدریج موجب فرسایش آن می شود، حتی اگر از آن، به درستی استفاده شود. در عین حال، با یک استفاده صحیح و نگهداری و تعمیرات به موقع، انتظار هم نمی رود که چکش در اثر این استهلاک، از کار بیفتد.

هزینه استهلاک به عنوان مهمترین هزینه تجهیزات، تکنولوژی ها و اموال تلقی می شود. استهلاک را می توان این طور تعریف نمود؛ کاهش کیفیت، کمیت یا ارزش مداوم یک دارایی به طور همیشگی.

استهلاک معیار دوام یک دارایی ثابت هست. در واقع انتظار می رود با گذشت سال ها، از کارکرد اموال ثابت که به صورت مداوم در بیزنس استفاده می شود، کاسته گردد. همیشه شرکت ها به این مورد توجه می کنند و آن را در کنار سود و زیان سالانه خود ثبت می کنند و آن را در کنار سود و زیان سالانه خود ثبت می نمایند و به سازمان های مختلف ارائه می دهند.

انواع استهلاک حسابداری به دو نوع کلی تقسیم می گردد:

• استهلاک به معنای عام که بیانگر تخصیص بهای

تمام شده دارایی ها به دوره های مختلف استفاده از آنها هست و به دو زیرگروه استهلاک دارایی های مشهود و استهلاک دارایی های نامشهود تقسیم می گردد.

• استهلاک به معنای کاهش منابع طبیعی مانند انواع معادن که در نتیجه استخراج از مقدار ذخیره آنها کاسته می شود. وجه افتراق این دو نوع در آن است که ارزش ماشین آلات و تجهیزات با گذشت زمان و کاربرد اموال کاسته می شود در حالیکه استهلاک منابع طبیعی با کاهش مقدار (و نه لزوما کاهش کیفیت) آنها همراه است.

عوامل سه گانه فیزیکی مرتب بر دارایی های مشهود اثر می گذارند و از عمر مفید آنها می کاهند. ولی وقوع عوامل کاربردی کمتر مورد پیدا می کنند نابابی نیز ممکن است به این علت حادث شود که پیشرفت های فناوری سبب کهنه شدن ماشین آلات و طرز کار آنها و کاهش و یا از بین رفتن تقاضا برای محصولات و خدمات گردد.

روش های گوناگونی جهت تعیین هزینه استهلاک وجود دارد که هر یک از این روش ها، با استفاده از یک یا چند پارامتر مؤثر در تعیین هزینه استهلاک اقدام به محاسبه آن کرده اند. در محاسبه هزینه استهلاک سالانه معمولا دو روش مستقیم و نزولی معمول تر می باشند.

این روش ها عبارت اند از:

استهلاک خطی با توجه به ارزش قراضه (تعيين استهلاک به طور مستقیم)

یکی از روش های تعیین استهلاک است که تفاوت میان ارزش فعلی دارایی ها (ماشین آلات و ساختمان) و ارزش اسقاط آن بعد از مستهلک شدن و تقسیم ارزش باقی مانده بر سال های استفاده از دارایی، به طوری که نرخ استهلاک در هر سال مشخص شود را نشان می دهد.

در این روش فرض بر این است که دارایی در طی عمر مفید خود به صورت یکنواخت مورداستفاده قرار گیرد. در این روش در همان ابتدا ارزش قراضه و لاشه دستگاه محاسبه می شود و از ارزش دستگاه کم و سپس عمر مفید دستگاه بر اساس آن تعیین می شود، از طریق تقسیم کردن این دو بر هم، هزینه استهلاک سالانه دستگاه تعیین می شود:

عمر مفید (سال) / (ارزش اسقاط – بهای تمام شده) = هزینه استهلاک هر دوره

در فرمول بالا ارزش مستهلک شونده حاصل تفاضل ارزش دستگاه از ارزش قراضه آن هست.

روش موازنه نزولی (استهلاک نزولی) برای محاسبه استهلاک

روشی جهت محاسبه استهلاک تجهیزات سرمایه ای از طریق محاسبه کاهش ارزش ماشین آلات بانرخی ثابت به طور سالانه هست. در این روش فرض بر این است که دارایی ثابت در سال های نخست بیش از سال های آخر عمر مفید خود مستهلک می شود.

فرض کنید ارزش ماشینی 500 واحد پولی و نرخ استهلاک معادل 20 درصد در سال باشد، بنابراین در سال اول 100 واحد پولی دستگاه مستهلک می شود و ارزش ماشین در سال دوم 400 واحد پولی خواهد بود، در سال هزینه استهلاک 80 واحد پولی (400 * 20 درصد) خواهد بود و ارزش دستگاه در شروع سال سوم 320 واحد پولی خواهد بود و الی آخر.

ارزش دفتری دارائی ثابت × نرخ استهلاک = استهلاک به روش نزولی

به هر حال از آنجایی که حتی پس از پایان یافتن عمر مفید دستگاه، قراضه آن نیز دارای ارزشی خواهد بود، لذا می بایستی ارزش اسقاط آن را نیز در محاسبه وارد کرد، برای مثال، در مثال فوق اگر فرض کنیم که ارزش اسقاط دستگاه واحد پولی باشد، در طول پنج سال نرخ استهلاک سالانه موردنیاز در حدود 23 درصد خواهد بود. روش مذکور نرخ استهلاک و هزینه های آن را بالا در نظر می گیرد، لذا نمی تواند به درستی روند استهلاک را دنبال کند. فرمول استهلاک نزولی را می توان به طورکلی به صورت زیر بیان کرد:

استهلاک انباشته – بهای تمام شده = ارزش دفتری

روش استهلاک مجموع سنوات:

در این روش مبلغ استهلاک در هر سال، به سال محاسبه استهلاک بستگی دارد و بدین صورت محاسبه می شود که جهت تعیین نرخ استهلاک در هر سال، کسر این نرخ از این رابطه به دست می آید: جمع سالهای عمر دارایی تعداد سالهای عمر دارایی به صورت نزولی عنوان می شود (مثلا عمر ۴ ساله: ۱۰=۴+۳+۲+۱) و در صورت کسر تعداد سالهای عمر دارایی به صورت نزولی عنوان می شود (مثلا نرخ استهلاک در سال اول در مثال قبلی ۱۰/۴ در سال دوم ۱۰/۳ در سال سوم ۱۰/۲، در سال چهارم ۱۰/۱ است.

مجموع سنوات / عمر مفید باقیمانده * (ارزش اسقاط بهای تمام شده) = هزینه استهلاک هر دوره

روش استهلاک خطی مستقیم بدون توجه به ارزش قراضه:

در این روش ارزش اولیه دارایی بر تعداد سالهای عمر دارایی تقسیم می شود و ارزش استهلاک که برای سال های مورد نظر که مساوی است محاسبه می شود.

عمر مفید (سال) / (بهای تمام شده) = هزینه استهلاک هر دوره

اثر استهلاک بر ارزش فعلی:

در تجدید ارزیابی دارایی ها به ظاهر افزایش سرمایه رخ می دهد، اما درآمد خاصی به شرکت اضافه نمی شود تجدید ارزیابی دارایی های استهلاک پذیر موجب افزایش هزینه های استهلاک و به دنبال آن کاهش سود شرکت می شود. در نتیجه این موضوع منجر به کاهش خروج جریان نقدینگی در شرکت خواهد شد.

بحث تجدید ارزیابی به دلایلی از قبیل بهبود وضعیت ترازنامه ای و نسبت های مالی و… اقبال بازار سرمایه را به دنبال دارد. در شرکت هایی با زیان انباشته  این موضوع در واقع فرصتی مناسب برای تغییر نگرش مدیریت در عملکرد شرکت است. علاوه بر آن صنعت خودرو نیز متاثر از افزایش زیان در سال های اخیر، ناگزیر به افزایش سرمایه از این محل بوده است که یکی از دلایل آن اهمیت بالای ظرفیت استقراض در صنعت خودرو است.