آشنایی با تصمیم گیری چند معیاره | MCDM

تصمیم گیری را می ­توان به عنوان فرآیند انتخاب یک گزینه از مجموعه گزینه‌های ممکن بیان کرد. درست است که برخی تصمیمات بسیار ساده هستند. اما در دنیای واقعی چنین تصمیماتی بسیار کم می‌باشند. به همین دلیل نیازمند روشی هستیم که بتواند هر گزینه را بر اساس معیارهای مختلف اندازه گیری کند.

ما روزانه در زندگی و کار خود با تصمیم های مختلفی روبرو هستیم که در حقیقت این تصمیم ها، در بسیاری از مواقع زندگی آینده ما را مشخص می کند. با توجه به اینکه ذهن ما به تنهایی قابلیت تجزیه و تحلیل همه جوانب کار جهت تصمیم گیری درست را ندارد. ذهن انسان هر چقدر هم قوی باشد در نهایت چندین معیار و فاکتور را می تواند جهت تصمیم گیری مناسب به طور همزمان در نظر بگیرد، بنابراین روش  تصمیم گیری چند معیاره به ما کمک می کند که معیارهای مختلف را شناسایی کنیم و بعد براساس معیارهای مختلف به طور همزمان تصمیم گیری نماییم.

هر جا که شما با انتخاب روبرو هستین می توانید از روش تصمیم گیری چند معیاره استفاده کنید، همان طور که می دانید هروقت که شما با انتخاب روبرو هستید، یعنی شما می بایست براساس چندین گزینه که پیش روی شما است بهترین را تصمیم گیری و انتخاب کنید.

استفاده از روش تصمیم گیری چندمعیاره در پایان نامه و پژوهش هایی که به دنبال شناسایی، رتبه بندی معیارهای مختلف و در نهایت به دنبال تصمیم گیری در مواقعی که شما با معیارهای مختلف روبرو هستید، کاربردی است. همچنین باید اهمیت نسبی همه معیارها را نیز در نظر بگیرد.  یک روش معمول، که در چنین موقعیت‌هایی به کار گرفته  می‌شود تصمیم گیری چند معیاره یا Multiple-criteria decision-making   می باشد. کاربرد تئوری تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDM) استفاده از روش‌های محاسباتی است که چندین معیار و ترتیب اولویت را در ارزیابی و انتخاب بهترین گزینه از میان بسیاری از گزینه‌ها بر اساس نتیجه مطلوب در بر می‌گیرد.

تصمیم‌گیری شامل بیان درست اهداف، تعیین راه‌حل‌های مختلف و ممکن، ارزیابی امکان‌پذیری آنها، ارزیابی عواقب و نتایج ناشی از اجرای هر یک از راه‌حل‌ها و بالاخره انتخاب و اجرای آن می‌باشد. کیفیت مدیریت اساساً تابع کیفیت تصمیم‌گیری است زیرا کیفیت طرح و برنامه‌ها، اثربخشی و کارآمدی راهبردها و کیفیت نتایجی که از اعمال آن‌ها بدست می‌آید همگی تابع کیفیت تصمیماتی است که مدیر اتخاذ می‌نماید. در اکثر موارد تصمیم‌گیری‌ها وقتی مطلوب و مورد رضایت تصمیم‌گیرنده است که تصمیم‌گیری براساس چندین معیار مورد بررسی قرار گرفته باشد. معیارها ممکن است کمی یا کیفی باشند. در روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره که در دهه‌های اخیر مورد توجه محققین قرار گرفته‌است به جای استفاده از یک معیار سنجش بهینگی، از چند معیار سنجش استفاده شده است.

انواع روش های تصمیم گیری چند معیاره

روش های تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

• تصمیم گیری چند هدفه (MODM)
• تصمیم گیری چند شاخصه(MADM)

هدف از تصمیم گیری انتخاب بهترین گزینه یا وزن دهی به عوامل تصمیم گیری است. هر روش  تصمیم گیری وظیفه خاصی دارد یکی هدف وزن دهی به معیارها، یکی هدفش رتبه بندی گزینه ها و دیگری هدف ارزیابی معیارها می باشد. همانطور که در شکل زیر مشاهده می کنید اگر موضوع پایان نامه و پژوهش  و هدف آن براساس انتخاب یک چیز باشد و قصد اولویت بندی یا رتبه بندی معیارها را دارید باید تصمیم گیری چند شاخصه را انتخاب کنید و در غیر این صورت برای مسائل طراحی که هدف بهینه سازی است می بایست از روش تصمیم گیری چند هدفه استفاده کنید.

به طور کلی مدل‌های چند هدفه به منظور طراحی و مدل‌های چند شاخصه به منظور انتخاب گزینه برتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. تفاوت اصلی مدل‌های تصمیم‌گیری چند هدفه با مدل‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه آن است که اولی در فضای تصمیم‌گیری پیوسته و دومی بر فضای تصمیم‌گیری گسسته تعریف می‌گردند(ویکی پدیا).

روش های غیرجبرانی شامل روش های عام، لکسیکوگرافی، رضایت بخش و جایگشت می باشد و روش های جبرانی هم در نمودار زیر آورده شده است که مطرح ترین آن ها، روش تاپسیس، ویکور،AHP و ANP  است.

سخن آخر

روش های تصمیم گیری چند معیاره از روش هایی است که در فصل سوم پایان نامه ها جهت رسیدن به هدف می تواند مورد استفاده قرار بگیرد، MADM به رتبه بندی، انتخاب یا ارزیابی گزینه‌های از پیش تعیین شده  می‌پردازد، و MODM به دنبال شناسایی نتیجه بهینه از طریق جستجوی یک مرز کارآمدی در فضای راه حل با توجه به محدودیت‌های تعیین شده است.