اجزاء و مراحل تصمیم گیری چند معیاره
چه تیم کوچکی را مدیریت کنید و چه در راس یک شرکت بزرگ باشید، موفقیت شما و موفقیت شرکت شما به تصمیم گیری صحیح و یادگیری از تصمیمات اشتباه بستگی دارد.
از این مراحل فرآیند تصمیم گیری برای کمک به تصمیم گیری های سودآورتر استفاده کنید. شما بهتر می توانید از تصمیم گیری های عجولانه جلوگیری کنید و تصمیمات آگاهانه تری بگیرید.
اجزای تصمیم گیری چند معیاره
به طور خلاصه، هر مسئله تصمیم گیری چند معیاره چهار مولفه اصلی زیر را دارد:
- گزینه‌های جایگزین (یا افراد) که باید رتبه بندی شوند یا از بین آنها انتخاب صورت گیرد
- معیارهایی که توسط آنها گزینه‌ها ارزیابی و مقایسه می‌شوند
- وزن‌هایی که اهمیت نسبی معیارها را نشان می‌دهند
- تصمیم گیرندگان (و به طور بالقوه سایر ذینفعان) که ترجیحات آنها باید در نظر گرفته شود.
مراحل MCDM
مراحلی که در اینجا ارائه می‌شوند، عمومی هستند و نیازی نیست به ترتیب انجام شوند. اگرچه مراحل را می‌توان “به صورت دستی” انجام داد، اما بسیاری از آنها، و اغلب کل فرایند، توسط نرم افزار‌های MCDM پشتیبانی می‌شوند. به ویژه برای کاربردهایی که شامل تعداد زیادی گزینه‌ها و معیارها هستند، و هنگامی که روش‌های امتیازدهی (مرحله ۴) و وزن دهی (مرحله ۵) از نظر فنی پیچیده می‌باشند.
مرحله ۱: ساختار مسئله تصمیم گیری
اولین قدم شامل ساختاردهی و چارچوب بندی مسئله مورد نظر برای تصمیم گیری است. تصمیم خود را به وضوح روشن کنید، روشن کردن اهداف نهایی در تصمیم گیری بسیار مهم است.اگر می خواهید از تصمیم خود به هدف خاصی برسید، آن را قابل اندازه گیری کنید.
این مرحله از این رو مهم است که باید موارد مرتبط با تصمیم، تغییرات احتمالی، شناسایی گزینه‌های مورد بررسی روشن شوند. باید مشخص باشد که فرآیند تصمیم گیری صرفا یک بار تکرار می‌شود یا فرآیندی تکرار شونده است. باید خروجی مورد نیاز از تصمیم گیری چند معیاره مشخص شود، به عنوان مثال آیا به دنبال رتبه‌بندی هستید یا انتخاب گزینه‌ها. این عناصر باید توسط ذینفعان مسئله تأیید شوند.
مرحله ۲: تعیین معیارها
معیارها باید معتبر، قابل اعتماد و مرتبط با تصمیم گیرندگان و سایر ذینفعان باشند. معیارها باید به گونه ای تعیین شوند که همپوشانی زیادی نداشته یا بیش از حد زیاد نباشند.
تا آنجا که ممکن است، معیارها باید “از نظر ساختاری مستقل” باشند، یعنی دامنه یک معیار باید مستقل از سایر معیارها باشد.
بسته به کاربرد، معیارها را می‌توان از طریق بررسی ادبیات موضوع و تصمیمات مشابه، و به وسیله بحث در گروه، نظرات متخصصان، گروه‌های متمرکز و نظرسنجی‌ها شناسایی کرد. همانند مرحله قبل، این عناصر باید توسط ذینفعان مسئله تأیید شوند.
مرحله ۳: اندازه گیری عملکرد گزینه‌ها
عملکرد گزینه‌ها از نظر هر یک از معیارها می‌توانند به روش‌های مختلفی اندازه گیری شوند. این روش‌ها شامل بررسی نظرات متخصصان تا بررسی سریع ادبیات، تا بررسی‌های سیستماتیک کامل و به کارگیری مدل سازی می‌شوند. پیچیدگی جمع آوری اطلاعات، به عواملی چون:
- در دسترس بودن شواهد مربوطه
- مشکلات عمده تصمیم‌گیری
- همچنین سایر عوامل عملی مانند منابع موجود برای هر کسب و کار بستگی دارد.
تصمیم گیری چند معیاره قادر به ترکیب داده‌های کمی و کیفی، و همچنین قضاوت‌ها با شواهد علمی برای به کارگیری به صورت مشابه است.
مراحل ۴ و ۵: امتیاز دهی به گزینه‌ها بر حسب معیارها و وزن دهی به معیارها
مراحل ۴ و ۵ ذاتاً با هم پیوند دارند. بسته به نوع کاربرد، می‌توان آنها را به ترتیب، همزمان یا به صورت تکرار شونده انجام داد.
امتیاز دهی گزینه‌ها بر اساس معیارها شامل تبدیل عملکرد هر گزینه در هر معیار به یک امتیاز عددی است. امتیاز‌ها معمولاً نرمال سازی می‌شوند بنابراین بدترین عملکرد در یک معیار نمره صفر و بالاترین عملکرد ۱۰۰ می‌گیرد.
امتیاز را می‌توان با استفاده از مقیاس پیوسته (۰-۱۰۰) پیاده سازی کرد، یا می‌توان از مقیاسی چند سطحی کیفی (به عنوان مثال پایین، متوسط ، زیاد) استفاده کرد. و برای هر سطح مقداری عددی تعیین نمود (به عنوان مثال متوسط = ۶۰).
وزن دهی معیارها به معنی تعیین وزن نسبی آنهاست. وزن معیارها نیز نرمال سازی می‌شوند تا مجموع وزن همه معیارها برابر با عدد یک باشند. وزن معیارها، نشان دهنده اهمیت نسبی هر معیار برای تصمیم گیرندگان است.
اهمیت مراحل امتیازدهی و وزن دهی با تشخیص این نکته برجسته می‌شود که حتی اگر معیارهای صحیح و معتبری مشخص شده باشد (مرحله ۲) . و عملکرد گزینه‌ها به طور دقیق اندازه گیری شده باشد (مرحله ۳) . اما امتیاز یا وزن آنها بر روی معیارها “اشتباه” (نادرست) تعیین شده باشد. از نظر منطقی منجر به گرفتن تصمیم “اشتباه” می‌شود.
بنابراین مهم است که امتیاز گزینه‌ها و وزن معیارها تا حد ممکن معتبر و قابل اعتماد باشند.
مرحله 6: اعمال امتیازات و وزن‌ها برای رتبه بندی گزینه‌ها
با بدست آوردن امتیاز گزینه‌ها بر اساس معیارها و وزن دهی معیارها، به راحتی می‌توان کل امتیاز هر گزینه را محاسبه کرد (که معمولاً به طور خودکار توسط نرم افزار‌های تصمیم گیری چند معیاره محاسبه می‌شود). برای این کار، دو روش به جهت محاسبه رتبه هر گزینه به کار گرفته می‌شود.
- روش‌های مستقیم
در واقع، روش PAPRIKA، نمرات هر گزینه در معیارها و در وزنش ضرب می‌شود. سپس امتیاز وزنی در کل معیارها جمع می‌شود تا نمره کل هر گزینه بدست آید.
- روش تجزیه مشترک
با استفاده از رگرسیون مقدار هر گزینه (یا “مطلوبیت”) یا احتمال ترجیح آن توسط تصمیم‌گیرندگان را تخمین می‌زند.
مرحله ۷: حمایت از تصمیم گیری
نتایج تصمیم گیری چند معیاره را می‌توان در جداول یا نمودارها ارائه داد تا تصمیم گیرندگان راحت تر بتوانند بررسی کنند.
برای هر تجزیه و تحلیل مبتنی بر ورود داده‌های نامشخص، مهم است که استواری نتایج بررسی شوند. به همین جهت با استفاده از تجزیه و تحلیل حساسیت، تغییرات قابل قبول در عملکرد گزینه‌ها (مرحله ۳)، امتیاز آنها در معیارها (مرحله ۴) و وزن معیارها (مرحله ۵) را بررسی کنید.
سخن آخر
به یاد داشته باشید که روش‌های تصمیم گیری چند معیاره صرفا ابزاری برای کمک به افراد، به صورت جداگانه یا گروهی، جهت رسیدن به موقعیت بهتری برای تصمیم گیری هستند نه ابزار تصمیم گیری. تصمیم نهایی باید توسط انسان‌ها گرفته شود.
تصمیم گیرندگان باید نتایج تصمیم گیری چند معیاره، از جمله هر گونه محدودیت در تجزیه و تحلیل را درک کنند. و از نتایج تصمیم گیری چند معیاره، به میزان کم و زیاد، برای حمایت ازتصمیمات خود استفاده کنند.
دیدگاهتان را بنویسید