مطالعات زیست محیطی
در حال حاضر به منظور دستيابی به توسعه پایدار در کشور و به منظور پیشگیری از آلودگی و تخريب محيط زيست كليه فعاليت های عمرانی و توسعه ای در کشور با در نظر گرفتن ملاحضات زيست محيطی صورت می گيرد.
بر همین اساس پیش از اجرای بسياری از پروژه های عمرانی و توسعه ای پیامد ها و اثرات این گونه طرح ها بر محیط زیست منطقه شناسايی و پیش بینی گردیده و اقدامات لازم به منظور کنترل و کاهش آنها به کار بسته می شود که طرح های توسعه ای مربوط به صنایع نفت و گاز نیز از آن جمله می باشند.
این کار عموما از طریق انجام ارزیابی اثرات زیست محيطی طرح های توسعه (EIA) صورت می گیرد و بر اساس قوانین موجود در کشور بسیاری از پروژه های عمرانی ملزم به انجام ارزیابی اثرات زیست محیطی پیش اجرای طرح و کسب مجوز های لازم از سازمان حفاظت محيط زيست می باشند.
تعریف برنامه توسعه ای:
مجموعه عملیات و خدمات مشخص است که به منظور تحقق بخشیدن به اهداف خاص برای عمران و توسعه کشور تهیه می شود. معمولا هر برنامه عمرانی با توسعه ای شامل چند طرح می باشد.
تعریف طرح توسعه ای:
مجموعه عملیات و خدمات مشخص است که بر اساس مطالعات توجيهی فنی توسط دستگاه های دولتی به منظور تحقق بخشیدن به اهداف برنامه های توسعه کشور تدوين می گردد. معمولا هر طرح عمرانی (توسعه ای) شامل چند پروژه می باشد.
تعریف پروژه های عمرانی:
مجموعه عملیات و خدمات مشخص است که در چارچوب طرح های عمرانی توسط دستگاه های اجرایی انجام می شود. هر پروژه عمرانی (یا توسعه ای) شامل مجموعه ای از فعالیت های مشخص و از پیش تعيين شده است.
مفهوم امکانسنجی زیست محیطی و تعریف مکان یابی:
امکانسنجی محیط زیستی و مکانیابی هر دو يک مطالعه مقدماتی هستند، مکانیابی به منظور شناسایی ويژگی های زيست محيطی محدوده ای که طرح یا پروژه پیشنهادی در آن اجرا می گردد، انجام می شود و امکانسنجی زیست محیطی با هدف تعيين ضرورت ها، حدود دامنه کاری و شناسایی آستانه ها در مطالعات ارزیابی اثرات زیست محيطی صورت می گیرد.
ارزش های محیط زیستی:
محيط زيست مجموعه ای از عوامل فيزيكی، بيولوژيكی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را شامل می شود که طرح مورد نظر در آن به حال اجرا بوده و یا مقرر است که در آینده به اجرا گذاشته شود، بر این اساس ارزش های محیط زیستی اثرگذاری مجموعه عوامل کلیدی محیط زیست بر روی يک پروژه و همچنین اثرگذاری اجرای يک پروژه بر عوامل زیست محيطی مورد نظر را شامل می شود، این اثرات می توانند جنبه های مثبت و یا منفی در برداشته باشند.
تعریف ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA):
فعالیتی است که به منظور شناسایی و پیش بینی اثرات یک پروژه بر روی رفاه و سلامت انسان و همچنین محیط بیولوژیکی او به انجام می رسد، ارزیابی اثرات زیست محیطی یک ارزیابی سیستماتیک از شاخص های زیست محیطی است که عملکرد های آنها می تواند بر محيط زيست تأثیر داشته باشد و شامل پیامدهای اقتصادی– اجتماعی هم می شود.
مفهوم گزارش ارزیابی اثرات:
جریان انجام يک فرآیند رسمی است که نتایج و پیامد های احتمالی اجرای يک طرح یا پروژه پیشنهادی را بر محیط زیست به منظور پيش بينی اثرات سوء و نحوه پیشگیری، کاهش و یا کنترل آن بررسی می نمايد.
تاریخچه ارزیابی اثرات زیست محیطی EIA :
اگر چه گزارش کمسیون مقدماتی «ولتا» به سال ۱۹۵۶ در برخی از منابع به عنوان یک ارزیابی پیشگیرانه برای توسعه معرفی شده است، ولی باید اذعان نمود که تا سال ۱۹۶۷ چیزی به نام EIA وجود نداشت. در این سال اولین کار حقیقی در زمینه EIA در مورد یک پروژه استخراج معدن مس در کشور پورتوریکو به انجام رسید.
در سال ۱۹۶۹ بنا بر قانون سیاست زیست محیطی ملی NEPA انجام ارزیابی اثرات زیست محیطی در کشور آمریکا جنبه قانونی به خود گرفت. در اکثر کتب علمی تولد EIA را در این سال بنابر قانون مذکور ذکر کرده اند.
اهداف ارزیابی اثرات زیست محیطی:
- گرد آوری اطلاعات موجود در زمینه ويژگی های زيست محيطی محدوده پروژه
- بررسی و شناخت ويژگی های زيست محيطی محدوده تحت تأثیر پروژه، شامل ويژگی های فيزيک و شيميایی، بيولوژيكی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
- پيش بينی اثرات زیست محيطی ناشی از مراحل مختلف اجرای طرح مذكور
- پیشگیری از تخریب محیط زیست از طریق کنترل اثرات احتمالی طرح بر محيط زیست با توجه به رعایت ملاحظات زیست محيطی در برنامه ريزی اجرای پروژه
- تصمیم گیری در خصوص رد یا قبول پروژه پیشنهادی
- ارائه روش ها و راهکار ها درخصوص چگونگی سازگاری پروژه با محيط زيست
اهمیت اثرات زیست محیطی:
شورای عالی حفاظت محیط زیست در مصوبه شماره ۱۳۸ مورخ ۱۳۷۳/۱/۲۳ برای نخستين بار در کشور هفت طرح و پروژه بزرگ توسعه را مشمول ارزيابی اثرات زیست محيطی نمود. که به دلیل فقدان الگوی مصوب هیچ حرکتی در اجرای مصوبه مذکور نگردید تا آنکه مجددا در تاریخ ۱۳۷۶/۱۰/۲ با تصویب الگوی تهيه گزارش ارزیابی اثرات زیست محيطی در شورای ياد شده حرکت به سوی پيش بينی و رعایت ملاحظات زیست محیطی در احداث و بهره برداری طرح های توسعه گشوده شد.
بدین نحو که مجریان طرح ها موظف شدند تا به همراه گزارش امکان سنجی و مكان يابی پروژه ها نسبت به تهیه گزارش ارزیابی پیامد های زیست محیطی طرح اقدام نمایند. ابتدا هفت طرح و پروژه مشمول ارزیابی گردید و متعاقبا سایر طرح ها که فهرست آنها به قرار صفحه بعد می باشد مشمول انجام مطالعات ارزيابی گرديد.
چند نمونه فهرست پروژه های مشمول ارزیابی اثرات زیست محیطی:
- کارخانجات پتروشیمی در هر مقیاس
- پالايشگاه ها در هر مقياس
- نیروگاه ها با ظرفیت توليدي بيش از يكصد مگاوات
- صنایع فولاد در دو بخش ذیل: واحد های تهیه کننده خوراک ذوب و ذوب با ظرفیت تولید بیش از سیصد هزار تن در سال و…
فرآیند ارزیابی محیط زیست:
جریان یک فرآیند رسمی است که نتایج و پیامد های احتمالی اجرای یک طرح یا پروژه پیشنهادی بر کل محیط زیست، بهداشت عمومی، سلامت انسان و سلامت اکوسیستم ها را به منظور پیش بینی با دیدگاه کاهش اثرات سوء و مهم در محیط زیست بررسی می نماید.
البته در خلال سال های اخير و از بدو شكل گيری اين فرآيند، تعاریف گوناگونی و بعضا مشابهی ارائه شده است. به منظور درک جامع از این تعاریف با استفاده از منابع معتبر برخی از تعاریف به شرح زیر ارائه می شوند.
- بر اساس تعریف برنامه عمران ملل متحد امتحان، تحلیل و ارزیابی فعالیت های طرح ریزی شده با دیدگاه زیست محیطی مناسب و توسعه پایدار .
- بر اساس تعریف اتحادیه بین المللی ارزیابی اثرات زیست محیطی: فرآیند شناسایی، پیش بینی، ارزشیابی و اقدامات کاهش اثرات بیو فیزیکی، اجتماعی و دیگر اثرات مرتبط برنامه پروژه پیشنهادی قبل از تصمیم گیری اصلی و عملیات اجرایی
جمع بندی مطالب فوق نشان می دهد که ارزیابی زیست محیطی، دارای یک پایه قانونی و خط مشی برای شناسایی اثرات مثبت، منفی، کوتاه و بلند مدت در محیط زیست با توجه به فعالیت های یک پروژه پیشنهادی دولتی و یا خصوصی است.
دیدگاهتان را بنویسید