اثر مالیات در امکان‌سنجی

مالیات به‌عنوان ابزاری اقتصادی و قانونی، نقش اساسی در امکان‌سنجی پروژه‌ها و مدیریت منابع مالی دولت دارد. این مقاله به بررسی ابعاد مختلف اثر مالیات بر اقتصاد و امکان‌سنجی پروژه‌ها، با تأکید بر شرایط ایران و تطابق آن با استانداردهای جهانی، می‌پردازد.

تعریف مالیات و نقش آن در اقتصاد

مالیات، برداشت قسمتی از درآمد یا دارایی‌های افراد توسط دولت است که هدف اصلی آن، تأمین منابع مالی برای مخارج دولت می‌باشد. اما فراتر از این، مالیات ابزاری قدرتمند برای کنترل الگوهای مصرف، تولید و توزیع درآمد در سیستم اقتصادی است. این تأثیرات شامل موارد زیر می‌شود:

کنترل الگوی مصرف: از طریق اعمال مالیات بر کالاهای خاص.
قانونمند کردن تولید: با تشویق یا محدود کردن فعالیت‌های اقتصادی خاص.
توزیع درآمد: از طریق افزایش مالیات بر درآمدهای بالا و کاهش نابرابری اقتصادی.

روند نسبت مالیات بر درآمد در ایران

وضعیت موجود

در کشورهای توسعه‌یافته، مالیات بیشترین سهم از درآمدهای دولت را تشکیل می‌دهد و تکیه بر درآمدهای پایدار مالیاتی، نشانه‌ای از سلامت اقتصادی کشورهاست. در ایران، با وجود اهداف تعیین‌شده در برنامه‌های توسعه، وابستگی به درآمدهای نفتی همچنان چشمگیر است. به‌طور متوسط، طی سال‌های 1384 تا 1390، سهم درآمدهای نفتی از کل درآمدهای دولت 44 درصد بوده است.

چالش‌ها

نسبت پایین مالیات به تولید ناخالص داخلی (GDP): متوسط سهم مالیات در ایران 7 درصد است، درحالی‌که این نسبت در کشورهای در حال توسعه 18 درصد و در کشورهای عضو OECD حدود 35 درصد است.
غیررسمی بودن اقتصاد: وجود فعالیت‌های زیرزمینی و نبود شفافیت مالی باعث فرار مالیاتی و کاهش درآمدهای دولت شده است.

اثر مالیات بر سرمایه‌گذاری

رابطه مالیات و سرمایه‌گذاری به‌صورت مستقیم بر امکان‌سنجی پروژه‌ها تأثیر می‌گذارد. نمودارهای تحلیل این ارتباط نشان‌دهنده رابطه مثبت بین افزایش نسبت درآمدهای مالیاتی به GDP و افزایش نسبت سرمایه‌گذاری به GDP است.

راهکارهای بهبود تأثیر مالیات بر سرمایه‌گذاری

تعیین مالیات‌های متوازن: کاهش موانع برای فعالان اقتصادی.
ایجاد شفافیت مالی: جلوگیری از فرار مالیاتی و تقویت اقتصاد رسمی.
حمایت از سرمایه‌گذاری: تشویق سرمایه‌گذاران از طریق سیاست‌های مالیاتی مؤثر.

مشکلات ساختاری نظام مالیاتی ایران

وابستگی به درآمدهای نفتی: مانعی برای توسعه پایدار منابع مالیاتی.
فقدان شفافیت مالی: تشدید اقتصاد زیرزمینی و کاهش اعتماد عمومی.
بار مالیاتی نابرابر: تمرکز فشار مالیاتی بر فعالان اقتصادی خوش‌حساب، که به کاهش انگیزه آن‌ها برای ادامه فعالیت منجر می‌شود.

پیشنهادات برای بهبود نظام مالیاتی

ارتقای ظرفیت‌های اقتصادی

شناسایی بخش‌های بالقوه اقتصادی برای اخذ مالیات.
استفاده از ابزارهای دیجیتال برای پایش دقیق فعالیت‌های اقتصادی.

شفافیت و اصلاح ساختار

توسعه زیرساخت‌های مالی و حسابرسی دقیق.
افزایش آگاهی عمومی و فرهنگ‌سازی در خصوص اهمیت پرداخت مالیات.

ایجاد انگیزه برای فعالان اقتصادی

کاهش نرخ مالیاتی برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت.
ارائه مشوق‌های مالیاتی برای صنایع کلیدی و تولیدی.

مالیات بر درآمد (Income tax)

در این قسمت در مورد مالیات گفته می شود که با عنوان مالیات بر درآمد ناخالص سنجیده خواهد شد. مطابق ماده 105 قانون مالیات های مستقیم، نرخ مالیات در کشور ما در حال حاضر 25 درصد از سود ناخالص بنگاه های اقتصادی هست که باید توسط بخش های خصوصی و غیره به سازمان امور مالیاتی کشور به صورت سالانه پرداخت گردد.

همان طور که در تصویر می بینید دو ستون با عنوان تعديلات مالیات (Adjustments) و ستونی هم در سمت راستی آن با عنوان درصد ذکر شده است. در برخی کشور قانون مالیاتی بر اساس ریال بوده و فارغ از نوع کسب و کار باید مبلغی سالانه پرداخت گردد؛ اما این مهم در ایران به صورت 25 درصد سالانه هست. لذا کل ستون دوم را انتخاب نمایید و عدد 25 را تایپ نمایید.

درصد مالیات (Tax bracket) بخش اول با عنوان درصد مالیات (Tax bracket) جهت ورود مالیات به صورت پلکانی بوده که در کشور ما کاربرد ندارد. نحوه تکمیل این بخش به این صورت هست که به صورت بازه هایی می توانید محدوده مالیات را تعیین نمایید.

به عنوان مثال با انتخاب گزینه جدید عدد 2.000.000 را وارد نموده و قبول ویرایش نمایید و مجددا این کار را برای مبلغ 4.000.000 انجام دهید. با تائید وارد مرحله بعد شويد.

با انجام این کار، تعداد دو ستون دیگر نیز به جدول فوق اضافه می گردد که می توانید ستون سوم را 30 درصد و ستون چهارم را 40 درصد وارد نمایید. با این مفهوم که درآمد از صفر تا 2.000.000 شامل 25 درصد سود، بیشتر تا سقف 4.000.000 مشمول 30 درصد و بیشتر از 4.000.000 مشمول 40 درصد خواهد بود.

شرایط خاص مالیاتی (Tax conditions)

ممکن است طرح شما به دلیل قرار گرفتن در منطقه خاص و با حمایت های دولت برای راه اندازی آن؛ مشمول معافیت مالیاتی در سال های اولیه و یا تمام طول بهره برداری پروژه گردد. در ردیف معافیت های مالی، تعداد سال های پوشش این مقوله به طرح را وارد نمایید. به عنوان مثال مقرر می گردد دو سال اول طرح، مشمول معافیت مالی قرار گیرد. به موازات عدد در قسمت سال، تاریخ نیز تغییر خواهد نمود.

ردیف دوم مربوط به زیان قابل انتقال به سال های آتی خواهد بود. این مهم با ذکر مثالی تشریح خواهد شد. فرض کنید طرحی تا دو سال اول، هر سال به مقدار A ریال زیان نماید. در سال سوم طرح شما به سود برسد. آیا در سال سوم بر اساس درآمد شرکت، مالیات اخذ خواهد شد و یا کل زیان های سال های گذشته در ابتدا از آن کسر و سود باقی مانده مشمول مالیات گردد؟ با وارد نمودن تعداد سال، به شما اجازه داده خواهد شد تا در صورت زیان، به اندازه تعداد سال به سال آتی منتقل و پس از کسر، سود مربوطه مشمول مالیات گردد.