مدیریت ریسک به مجموعه روش‌ها و فرآیندهایی گفته می‌شود که برای شناسایی، ارزیابی، و کنترل ریسک‌های موجود در کسب و کارها به کار گرفته می‌شوند. هدف از مدیریت ریسک، بهره‌برداری از فرصت‌ها و کاهش اثرات منفی ریسک بر اهداف سازمان است. این مفهوم در دو سطح جزئی (مدیریت ریسک پروژه) و کلی (مدیریت ریسک مجموعه) قابل اجرا است و ریسک سرمایه‌گذاری به عنوان یکی از مهم‌ترین زیرشاخه‌های آن شناخته می‌شود.
مدیریت ریسک شرکتی (ERM)
مدیریت ریسک شرکتی (Enterprise Risk Management) چارچوبی را فراهم می‌کند که در آن ریسک‌های خاص شناسایی و ارزیابی می‌شوند. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
- شناسایی ریسک‌ها: بررسی شرایط و ریسک‌هایی که ممکن است اهداف سازمان را تحت تاثیر قرار دهند.
- تحلیل ریسک: ارزیابی احتمال وقوع و شدت اثر هر ریسک.
- طراحی استراتژی عکس‌العمل: تعیین اقدامات لازم برای مدیریت یا کاهش اثرات ریسک.
- پایش و نظارت: بررسی عملکرد استراتژی‌ها و تنظیم آن‌ها بر اساس تغییرات.
مراحل مدیریت ریسک
شناسایی ریسک‌ها
شناسایی شرایط و ریسک‌های خاص مرتبط با دستیابی به اهداف کسب و کار از اولین گام‌ها در مدیریت ریسک است.
تحلیل و سناریوسازی
در این مرحله، احتمال وقوع و شدت تاثیر هر ریسک بررسی می‌شود. تحلیل دقیق به سازمان کمک می‌کند تا اقدامات مناسب را برای مدیریت ریسک‌ها برنامه‌ریزی کند.
طراحی استراتژی عکس‌العمل
برای هر سناریو، باید استراتژی مشخصی طراحی شود که بتواند اثرات منفی ریسک‌ها را کاهش داده و از فرصت‌ها بهره‌برداری کند.
پایش و بازبینی
این مرحله شامل نظارت مداوم بر عملکرد استراتژی‌ها و به‌روزرسانی آن‌ها در صورت نیاز است.
تعریف ریسک
بر اساس استاندارد ISO31000، ریسک به عنوان «اثر نااطمینانی بر اهداف» تعریف می‌شود. این اثر ممکن است مثبت، منفی، یا خنثی باشد. برخلاف دیدگاه رایج که ریسک را تهدیدی منفی می‌داند، این مفهوم شامل فرصت‌ها نیز می‌شود. جالب است بدانید که در زبان چینی، کلمه «تهدید» و «فرصت» با یک نماد نوشته می‌شوند که نشان‌دهنده‌ی نگاه جامع‌تری به مفهوم ریسک است.
ماهیت و اثر ریسک
ریسک‌ها ممکن است اثرات کوتاه‌مدت، میان‌مدت، یا بلندمدت داشته باشند:
- ریسک کوتاه‌مدت: مرتبط با عملیات و فعالیتهای روزانه سازمان.
- ریسک میان‌مدت: مربوط به تاکتیک‌ها و پروژه‌های سازمان.
- ریسک بلندمدت: وابسته به استراتژی‌ها و اهداف بلندمدت شرکت.
مفاهیم استراتژی، تاکتیک و عملیات
استراتژی
استراتژی‌ها اهداف بلندمدت سازمان را تعیین می‌کنند و معمولاً افق زمانی آن‌ها بین ۳ تا ۵ سال است.
تاکتیک
تاکتیک‌ها چگونگی اجرای تغییرات و بهبود در سازمان را مشخص می‌کنند. ریسک‌های تاکتیکی معمولاً در زمینه‌ی پروژه‌ها، ادغام‌ها، و اصلاحات محصولات ظاهر می‌شوند.
عملیات
عملیات به فعالیتهای روزمره سازمان برای تولید محصولات یا ارائه خدمات مربوط می‌شود.
تاپ وان مطالعه مقاله طرح کسب و کار (بیزینس پلن) را به شما عزیزان پیشنهاد می نماید.
ارزیابی ریسک
ارزیابی ریسک شامل شناسایی، تحلیل، و رتبه‌بندی ریسک‌ها است. این فرآیند در چارچوب‌های مشخصی انجام می‌شود و اطلاعات زیر برای هر ریسک ثبت می‌گردد:
اطلاعات مورد نیاز برای ارزیابی ریسک
- عنوان ریسک: نام‌گذاری دقیق برای هر ریسک.
- دامنه ریسک: فهرستی از اتفاقات بالقوه و ویژگی‌های آن‌ها.
- ماهیت ریسک: طبقه‌بندی ریسک به عنوان تهدید، فرصت، یا نااطمینانی.
- ذی‌نفعان: شناسایی افرادی که تحت تاثیر ریسک قرار می‌گیرند.
- تحلیل ریسک: احتمال وقوع و شدت تاثیر هر ریسک.
- تجربیات شکست: مرور حوادث مشابه گذشته.
- حد تحمل ریسک: تعیین پتانسیل ضرردهی و اهداف مرتبط با کنترل ریسک.
- عکس‌العمل به ریسک: طراحی فرآیندهای کنترل و پایش.
- توان بالقوه اصلاح: شناسایی فرصت‌های بهبود و توصیه‌های نهایی.
- اصلاح استراتژی‌ها: تنظیم سیاست‌های کلی سازمان بر اساس تحلیل ریسک‌ها.
نتیجه‌گیری
مدیریت ریسک ابزاری قدرتمند برای شناسایی، ارزیابی، و کنترل عوامل نااطمینانی در کسب و کار است. این فرآیند با تاکید بر فرصت‌ها و تهدیدها به سازمانها کمک می‌کند تا اهداف خود را به صورت بهینه تحقق بخشند. بهره‌گیری از چارچوب‌های استاندارد و تکنیک‌های پیشرفته در مدیریت ریسک، به سازمانها این امکان را می‌دهد که در دنیای پرچالش امروز موفق باشند.
در پایان مطالعه مقاله محاسبه استهلاک به مخاطبین عزیز پیشنهاد می گردد.
