مقدمه‌ای بر FMEA
در بسیاری از موارد، نقص در طراحی محصولات و یا فرآیندها منجر به فراخوان محصولات و آسیب به اعتبار تولیدکنندگان می‌شود. تجزیه و تحلیل حالت شکست و اثرات (FMEA)، روشی ساختاریافته است که به سازمانها امکان پیش‌بینی و پیشگیری از شکست‌ها را در مراحل اولیه طراحی می‌دهد. این ابزار که در دهه 1950 توسعه یافت، همچنان یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش احتمال شکست در محصولات و فرآیندها است.
FMEA چیست؟
FMEA رویکردی ساختاریافته برای شناسایی و کاهش شکست‌های احتمالی در طراحی محصولات یا فرآیندها است.
- حالت‌های شکست: راه‌هایی که یک فرآیند ممکن است شکست بخورد.
- اثرات: پیامدهای این شکست‌ها بر محصول، مشتری، و یا فرآیند.
این روش با استفاده از تجربیات تیم‌های چند‌وظیفه‌ای (CFT) در کنار مهندسی دقیق، به بررسی خطرات شکست و ارائه راه‌حل‌هایی برای پیشگیری از آن‌ها می‌پردازد.
انواع FMEA
FMEA به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
1. طراحی FMEA (DFMEA)
DFMEA به شناسایی و کاهش ریسک‌های مرتبط با طراحی محصول می‌پردازد، از جمله:
- خواص مواد
- هندسه و تحمل‌ها
- رابط‌های بین اجزا یا سیستم‌ها
- نویزهای مهندسی مانند محیط‌ها و تعاملات سیستم‌ها
2. فرآیند FMEA (PFMEA)
PFMEA بر شکست‌های مرتبط با فرآیند تولید و تأثیر آن‌ها بر کیفیت محصول متمرکز است. این شکست‌ها شامل:
- عوامل انسانی
- روش‌های پردازش
- مواد مصرفی
- ماشین‌آلات و تجهیزات
- عوامل محیطی و تأثیر آن‌ها بر عملکرد فرآیند
دلایل انجام FMEA
1. کشف زودهنگام شکست‌ها
شکست‌هایی که در مراحل اولیه شناسایی شوند، هزینه کمتری برای سازمان به همراه دارند. FMEA به کشف این شکست‌ها در اولین نقطه ممکن از طراحی کمک می‌کند.
2. مزایای انجام FMEA در مراحل اولیه
- انتخاب‌های متنوع‌تر برای کاهش خطر
- تسهیل تأیید و اعتبارسنجی تغییرات
- بهبود طراحی برای ساخت و مونتاژ (DFM/A)
- کاهش هزینه‌ها
- حفظ دانش سازمانی و ارتقای استانداردهای کاری
زمان مناسب برای اجرای FMEA
اجرای FMEA در شرایط زیر توصیه می‌شود:
- هنگام طراحی یک محصول، فرآیند یا خدمت جدید
- در صورت تغییر در روش اجرای یک فرآیند
- با هدف بهبود کیفیت در فرآیندهای خاص
- برای درک و کاهش شکست‌های فرآیند
علاوه بر این، انجام دوره‌ای FMEA برای بهبود مستمر کیفیت و قابلیت اطمینان ضروری است.
مراحل انجام FMEA
FMEA در هفت مرحله کلیدی انجام می‌شود که هر مرحله نیازمند فعالیتهای خاصی است. این مراحل عبارت‌اند از:
1. پیش‌کار FMEA و تشکیل تیم
- جمع‌آوری تیمی از افراد متخصص و متنوع
- تعیین اهداف و دامنه تحلیل
2. تعیین الزامات و رتبه‌بندی شدت
- شناسایی الزامات سیستم
- ارزیابی شدت اثرات شکست‌ها
3. شناسایی علل بالقوه و کنترل‌های پیشگیری
- شناسایی علل اصلی شکست‌ها
- ارزیابی وقوع و کنترل‌های پیشگیری
4. تعیین تست‌ها و کنترل‌های تشخیص
- بررسی روش‌های تشخیص شکست‌ها
- ارزیابی قابلیت سیستم در شناسایی شکست‌ها
5. اولویت‌بندی اقدامات و تخصیص مسئولیت‌ها
- رتبه‌بندی ریسک‌ها
- تعیین اقدامات اصلاحی
6. بررسی طراحی و اجرای اقدامات اصلاحی
- اطمینان از اعمال اقدامات اصلاحی
- بازبینی طراحی برای اطمینان از رفع مشکلات
7. رتبه‌بندی مجدد RPN و بسته شدن تحلیل
- رتبه‌بندی مجدد ریسک‌ها پس از اقدامات اصلاحی
- ثبت و مستندسازی نتایج
نتیجه‌گیری
FMEA ابزاری قدرتمند برای پیش‌بینی، شناسایی و کاهش شکست‌ها در محصولات و فرآیندها است. این روش با ایجاد یک رویکرد ساختاریافته و تیم‌محور، نقش مهمی در بهبود کیفیت، کاهش هزینه‌ها و افزایش رضایت مشتریان دارد. اجرای FMEA به‌صورت مستمر، گامی مهم در راستای بهبود پایدار و افزایش قابلیت اطمینان سیستم‌ها خواهد بود.
