تعریف و ویژگی‌های کلی اوراق اجاره
اوراق اجاره یکی از انواع صکوک مبتنی بر دارایی است که نشان‌دهنده مالکیت مشاع دارندگان آن بر دارایی مبنای انتشار است. این اوراق قابل نقل و انتقال بوده و به افراد امکان می‌دهند تا از حق استفاده از منافع یک دارایی، در قبال پرداخت اجاره‌بها بهره‌مند شوند. مدت قرارداد اجاره در این اوراق مشخص است و اجاره‌بها می‌تواند در ابتدای دوره، انتهای دوره یا در سررسیدهای ماهانه، فصلی یا سالانه پرداخت شود. همچنین، این اوراق در بازار ثانوی معامله‌شدنی هستند و قیمت آن‌ها توسط عوامل بازار تعیین می‌شود.
تاریخچه اوراق اجاره در ایران
اولین تجربه انتشار اوراق اجاره در ایران به سال 1389 بازمی‌گردد، زمانی که شرکت هواپیمایی ماهان برای تأمین مالی خرید یک فروند هواپیما، اقدام به انتشار اوراق اجاره با حجم 15.29 میلیارد تومان کرد.
انواع اوراق اجاره
1. اوراق اجاره تأمین دارایی
این نوع اوراق با هدف جذب سرمایه برای تأمین تجهیزات یا دارایی‌های مورد نیاز منتشر می‌شوند.
مثال:
شرکت‌های هواپیمایی که برای خرید هواپیما و تجهیزات ضروری نیاز به منابع مالی دارند، از این اوراق بهره می‌برند.
2. اوراق اجاره تأمین نقدینگی
این اوراق زمانی استفاده می‌شود که شرکت دارایی‌های لازم خود را دارد اما برای پیشبرد اهدافش نیاز به نقدینگی جدید دارد.
- روش اجرا:
- شرکت دارایی‌های خود را از طریق نهاد واسطه می‌فروشد.
- این دارایی‌ها دوباره به شرکت اجاره داده می‌شوند.
- شرکت، مبلغ جمع‌آوری‌شده را از نهاد واسطه دریافت کرده و از آن برای تأمین نیازهای خود استفاده می‌کند.
- ویژگی خاص:
این اوراق معمولاً به شکل اجاره به شرط تملیک هستند و در پایان دوره، شرکت موظف است دارایی‌های فروخته‌شده را بازخرید کند.
3. اوراق اجاره رهنی
در این نوع، شرکت‌ها سرمایه را از بانک و با شرایط اجاره به شرط تملیک دریافت می‌کنند.
- فرایند کار:
- بانک دارایی مورد نظر را در اختیار شرکت قرار می‌دهد.
- شرکت اجاره‌بها را به صورت دوره‌ای به بانک می‌پردازد.
- پس از پایان قرارداد، شرکت دارایی را از بانک خریداری می‌کند.
- ویژگی:
در طول مدت قرارداد، دارایی در رهن بانک قرار دارد و در صورت نیاز، بانک می‌تواند این دارایی را در قالب اوراق اجاره رهنی منتشر کند. خریداران این اوراق، سود یا اجاره را از شرکت بانی دریافت خواهند کرد.
4. اوراق اجاره جهت تشکیل شرکت لیزینگ
این نوع اوراق برای تأمین سرمایه جهت تشکیل شرکت‌های لیزینگ منتشر می‌شود.
- اهداف و فرایند:
- جذب سرمایه برای خرید دارایی‌های مورد نیاز شرکت‌ها.
- اجاره این دارایی‌ها به شرکت‌های متقاضی.
- ویژگی:
این شرکت‌ها به واسطه اعتبار و سرمایه خود، اقدام به انتشار اوراق اجاره برای شرکت‌های بانی می‌کنند.
دستورالعمل انتشار اوراق اجاره
در سال 1390، دستورالعمل انتشار صکوک اجاره (ریالی و ارزی) توسط شورای پول و اعتبار تصویب شد. این دستورالعمل چارچوبی قانونی برای انتشار این اوراق در شبکه بانکی ایران فراهم کرد.
مزایای اوراق اجاره
- تأمین مالی مطمئن: این اوراق راهکاری شفاف و قانونی برای جذب سرمایه هستند.
- قابلیت معامله در بازار ثانوی: امکان نقدشوندگی بالا برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌شود.
- تنوع در پرداخت اجاره‌بها: انعطاف‌پذیری در انتخاب دوره‌های پرداخت.
نمونه‌هایی از اوراق اجاره در ایران
در جدول زیر تعدادی از اوراق اجاره به همراه نوع و هدف انتشار آن‌ها ارائه شده است:
| نام اوراق | هدف انتشار | حجم انتشار |
|---|---|---|
| اوراق اجاره ماهان | تأمین مالی خرید هواپیما | 15.29 میلیارد تومان |
| اوراق اجاره رهنی | تأمین نقدینگی بانک‌ها | متغیر |
| اوراق اجاره لیزینگ | تشکیل شرکت‌های لیزینگ | متغیر |
جمع‌بندی
اوراق اجاره یکی از ابزارهای مهم در بازار سرمایه است که با تنوع کاربرد و اهداف، نقش اساسی در تأمین مالی شرکت‌ها و توسعه اقتصادی ایفا می‌کند. این ابزار به دلیل ویژگی‌های مالکیتی و قابلیت معامله در بازار ثانوی، گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود.
