مدیریت ریسک به معنای شناسایی، ارزیابی، و کنترل عوامل احتمالی است که می‌توانند بر اهداف سازمان تأثیر بگذارند. این فرآیند، علاوه بر کاهش سطح نااطمینانی، احتمال موفقیت در دستیابی به اهداف سازمانی را افزایش می‌دهد. در ادامه، اصول و چارچوب‌های مدیریت ریسک به تفصیل بررسی شده‌اند.
شفافیت: رکن اصلی مدیریت ریسک
یکی از مهم‌ترین اصول مدیریت ریسک، شفافیت است. شفافیت به سازمانها کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها را به درستی شناسایی کنند. این امر به مدیران اجازه می‌دهد تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ کرده و منابع سازمان را بهینه تخصیص دهند. با این رویکرد، احتمال موفقیت افزایش و ریسک شکست کاهش می‌یابد.
چارچوب‌های مدیریت ریسک
انواع چارچوب‌ها
چارچوب‌های مختلفی برای مدیریت ریسک طراحی شده‌اند که هر یک، فرآیندهایی نظیر شناسایی، تحلیل، و پاسخ‌گویی به ریسک‌ها را شامل می‌شوند. این چارچوب‌ها، هم به اثرات مثبت و هم به اثرات منفی ریسک‌ها توجه دارند و در دو حوزه اصلی زیر فعالیت می‌کنند:
- محیط داخلی: شامل فرآیندها و سیستم‌های داخل سازمان.
- محیط خارجی: بررسی ریسک‌هایی که از خارج بر سازمان تأثیر می‌گذارند.
استراتژی‌های پاسخ به ریسک
پس از شناسایی ریسک‌ها، سازمانها باید استراتژی مناسبی برای مدیریت آن‌ها انتخاب کنند. استراتژی‌ها به پنج دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- فرار: حذف فعالیت‌هایی که منجر به ایجاد ریسک می‌شوند.
- کاهش: کاهش احتمال وقوع یا شدت اثرگذاری ریسک.
- پذیرش: قبول ریسک پس از بررسی هزینه و فایده آن.
- به اشتراک‌گذاری یا بیمه: انتقال بخشی از ریسک به دیگران، مثلاً از طریق بیمه.
- روش‌های جایگزین: یافتن راهکارهایی برای کاهش اثرات ریسک.
چارچوب مدیریت ریسک COSO
هشت بخش اصلی COSO
چارچوب COSO یکی از پرکاربردترین مدل‌های مدیریت ریسک است که شامل هشت بخش زیر می‌باشد:
- تعهد به مدیریت ریسک
- سیاست‌گذاری مدیریت ریسک
- تشکیل بخش مدیریت ریسک
- ارزیابی ریسک
- عکس‌العمل در برابر ریسک
- ارتباطات و گزارش‌دهی
- اطلاعات و ارتباطات
- پایش و نظارت
چهار اصل کلی COSO
- استراتژی: هماهنگی اهداف سطح بالا با مأموریت سازمان.
- فعالیت‌ها: استفاده بهینه از منابع.
- گزارش‌دهی مالی: اطمینان از صحت گزارش‌های مالی.
- سازگاری: تطابق با قوانین و مقررات.
فرآیند مدیریت ریسک
مراحل اصلی فرآیند
فرآیند مدیریت ریسک شامل چندین مرحله کلیدی است که اغلب با نام‌های “۷R” و “۴T” شناخته می‌شوند:
- شناسایی ریسک‌ها
- رتبه‌بندی و ارزیابی ریسک‌ها
- تعیین ریسک‌های اصلی
- تعیین نحوه عکس‌العمل: شامل گزینه‌های تحمل، درمان، انتقال، و حذف.
- کنترل منابع
- برنامه‌ریزی عکس‌العمل‌ها
- پایش و گزارش عملکرد
- بازبینی و اصلاح چارچوب مدیریت ریسک
تقسیم‌بندی فرآیند مدیریت ریسک
۱. معماری ریسک
ساختاردهی نقش‌ها، مسئولیت‌ها و ارتباطات در فرآیند مدیریت ریسک.
۲. استراتژی ریسک
تعیین فلسفه کلی سازمان در مواجهه با ریسک‌ها و سطوح قابل تحمل.
۳. پروتکل‌های ریسک
مجموعه‌ای از قوانین و فرآیندهای مدیریت ریسک که ابزارها و تکنیک‌های مورد استفاده را تعریف می‌کند.
ساز و کارهای بازخورد
۱. نظارت و بازبینی
این بخش شامل ارزیابی عملکرد سازمان در مدیریت ریسک و یادگیری از تجربیات گذشته است. سؤالات کلیدی در این بخش عبارت‌اند از:
- آیا معیارها به نتایج مطلوب دست یافته‌اند؟
- آیا فرآیندها بهینه بوده‌اند؟
- آیا اطلاعات کافی برای ارزیابی ریسک‌ها وجود داشته است؟
۲. ارتباطات و مشاوره
این ساز و کارها برای بهبود همکاری بین بخش‌های مختلف سازمان و استفاده از مشاوره‌های داخلی و خارجی طراحی می‌شوند.
جمع‌بندی
مدیریت ریسک، فرآیندی چندوجهی است که با ترکیب شفافیت، چارچوب‌های ساختاریافته، و ساز و کارهای بازخوردی، به سازمانها کمک می‌کند تا بر چالش‌های پیش رو غلبه کنند. اجرای صحیح این اصول می‌تواند احتمال موفقیت سازمان را افزایش داده و از تأثیرات منفی ریسک‌ها بکاهد.
تاپ وان مطالعه مقاله طرح توجیهی چیست را به شما عزیزان پیشنهاد می نماید.
