روش تامین مالی صکوک

صکوک یک گواهی مالی اسلامی و یک روش تامین مالی است، مشابه اوراق قرضه در امور مالی غرب، با قوانین دینی اسلامی که معمولاً به عنوان شریعت شناخته می شود، مطابقت دارد. از آنجایی که ساختار سنتی اوراق قرضه با بهره ثابت است لذا از دیدگاه اسلام مجاز نیست. صادرکننده صکوک اساساً به یک گروه سرمایه ‌گذار گواهی مالی می‌فروشد و سپس از عواید آن را برای خرید دارایی استفاده می‌کند که گروه سرمایه‌گذار مستقیماً مالکیت جزئی در آن دارد. ناشر نیز باید قراردادی مبنی بر بازخرید اوراق قرضه در تاریخ آتی به ارزش اسمی تعهد نماید.

با ظهور اقتصاد اسلامی، صکوک از سال 2000، زمانی که اولین محصولات این چنینی در مالزی منتشر شد، بسیار محبوب شد. بحرین نیز در سال 2001 از این روند پیروی کرد. این شیوه تامین مالی در سراسر جهان، سهم فزاینده ای از بازار جهانی با درآمد ثابت را به خود اختصاص داده است

قوانین اسلامی آنچه را که در غرب به عنوان «ربا» شناخته می‌شود، ممنوع می‌کند. بنابراین، ابزارهای بدهی سنتی غربی را نمی‌توان به عنوان ابزار سرمایه‌گذاری یا راه‌هایی برای افزایش سرمایه برای یک تجارت مورد استفاده قرار داد. برای دور زدن این موضوع، صکوک ایجاد شد تا بازده و جریان‌های نقدی تامین مالی بدهی را به دارایی خاصی که خریداری می‌شود، پیوند دهد و به طور موثر منافع آن دارایی را توزیع کند. این به سرمایه گذاران اجازه می دهد تا در امورات ممنوع ذکر شده در اسلام کار کنند و همچنان از مزایای تأمین مالی بدهی برخوردار شوند. با این حال، به دلیل ساختار صکوک، تامین مالی فقط برای دارایی‌های قابل شناسایی امکان‌پذیر است.

بنابراین، صکوک نشان دهنده سهام مجموع و تقسیم نشده مالکیت در یک دارایی مشهود است که به یک پروژه خاص یا یک فعالیت سرمایه گذاری خاص مربوط می شود. بنابراین، سرمایه‌گذار در صکوک دارای تعهدات بدهی ناشر اوراق قرضه نیست، بلکه مالک بخشی از دارایی است که به سرمایه‌گذاری مرتبط است. این بدان معناست که دارندگان صکوک، برخلاف دارندگان اوراق قرضه، بخشی از درآمد حاصل از دارایی مرتبط را دریافت می کنند.

صکوک در مقابل اوراق قرضه سنتی

صکوک و اوراق قرضه معمولی ویژگی های مشابهی دارند، اما تفاوت های کلیدی مهمی نیز دارند:

شباهت ها

– هر دو جریان پرداخت را برای سرمایه گذاران فراهم می کنند.

– اوراق قرضه و صکوک برای سرمایه گذاران صادر می شود و ممکن است برای افزایش سرمایه برای یک شرکت استفاده شود.

– هر دو سرمایه گذاری امن تری نسبت به سهام در نظر گرفته می شوند.

– سرمایه گذاران صکوک سود حاصل از دارایی پایه را به صورت دوره ای دریافت می کنند در حالی که سرمایه گذاران اوراق قرضه پرداخت های سود دوره ای را دریافت می کنند.

تفاوت ها

– صکوک شامل مالکیت دارایی است در حالی که اوراق قرضه تعهدات بدهی هستند.

– اگر دارایی پشتوانه صکوک افزایش یابد، صکوک می تواند افزایش یابد در حالی که بازده اوراق قرضه صرفاً به دلیل وجود نرخ بهره است.

– دارایی‌هایی که صکوک را پشتیبان می‌کنند حلال هستند، در حالی که اوراق قرضه اغلب ربا هستند و ممکن است تجارت‌های غیر شرعی را تامین مالی کنند یا به سفته بازی دامن بزنند.

– ارزش گذاری صکوک بر اساس ارزش دارایی های پشتوانه آنها است در حالی که قیمت اوراق قرضه تا حد زیادی توسط رتبه اعتباری آن تعیین می شود.

انواع صکوک

اوراق صکوک قرض‌ الحسنه

اوراق بهاداری است که بر اساس قرارداد قرض بدون بهره منتشر می‌شود. به‌موجب این قرارداد، ناشر اوراق به میزان ارزش اسمی اوراق از دارندگان اوراق قرض می‌کند و به همین میزان به آن‌ها بدهکار است که باید در سررسید اوراق به آنها بپردازد.

اوراق صکوک وقفی

این اوراق با نام و به قیمت اسمی مشخص است که برای مدت معینی منتشر می‌شود و به افرادی که قصد مشارکت در طرح‌های عام‌المنفعه را دارند، واگذار می‌شود.

اوراق صکوک اجاره

اوراق بهاداری است که بر اساس عقد اجاره منتشر می‌شود. دارندگان آن در دارایی مورد اجاره که مبنای انتشار اوراق است، به‌صورت مشاع مالکیت دارند؛ مانند صکوک اجاره مخابرات.

اوراق مرابحه

در این اوراق نیز دارندگان آن به‌صورت مشاع مالک دارایی مالی هستند که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل‌شده است. این اوراق با بازدهی ثابت و قابلیت فروش در بازار ثانویه منتشر می‌شوند؛ مانند صکوک مرابحه سایپا ۴۱۲.

اوراق استصناع

اوراق بهاداری است که به‌منظور تجمیع وجوه لازم برای ساخت کالایی منتشر می‌شود که تحت تملک دارنده صکوک است؛ مانند صکوک ساخت توسعه ملی.

اوراق صکوک سلف

کارکرد سلف عکس کارکرد نسیه است و اوراق سلف زمانی منتشر می‌شود که تولید یا ارائه کالای معینی مورد هدف باشد. در واقع بانی با انتشار اوراق سلف منابع مالی مورد نیاز خود را تامین می‌کند و سرمایه‌گذاران این نوع صکوک، کالای مورد نظر خود را پیش‌خرید می‌کنند.

اوراق منفعت

اوراق بهاداری است که دارنده آن مالک مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام است. این نوع صکوک در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل می‌شود؛ مانند صکوک منفعت سینادارو.

اوراق جعاله

این اوراق بیانگر مالکیت مشاع خدمتی است که بر اساس قرارداد جعاله، انجام و تحویل آن تعهد شده است. نتیجه قرارداد می‌تواند امتیاز مالی یا دارایی فیزیکی باشد.

اوراق صکوک رهنی

اوراق بهاداری است که با هدف خرید مطالبات رهنی توسط ناشر منتشر می‌شود. منظور از مطالبات رهنی، مطالبات مدت‌دار اشخاص حقوقی است که ناشی از قراردادهای مبادله‌ای مانند فروش اقساطی، اجاره به‌ شرط تملیک و جعاله به‌ جز سلف است؛ مانند صکوک رهنی خودرو.

اوراق خرید دین

اوراق بهادار با نامی است که به‌ منظور خرید مطالبات مدت‌دار اشخاص حقوقی به‌جز مطالبات ناشی از عقد سلف انتشار می‌یابد. منظور از مطالبات در این نوع صکوک، مطالبات ریالی مدت‌دار اشخاص حقوقی از اشخاص حقیقی و حقوقی ناشی از قراردادهای مبادله‌ای از قبیل فروش اقساطی، اجاره به‌ شرط تملیک و جعاله به‌ جز سلف است.

اوراق مشارکت

این اوراق معمولاً توسط دولت، شرکت‌های تعاونی یا خصوصی منتشر می‌شود و نشان‌دهنده مالکیت دارندگان آن، نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی است و تا سررسید اوراق هر نوع تغییر قیمت دارایی متوجه صاحبان اوراق مشارکت است؛ مانند مشارکت شهرداری مشهد.

اوراق صکوک مضاربه

این اوراق به‌منظور جمع‌آوری وجوه جهت انجام فعالیت اقتصادی سودآور یا بازرگانی توسط بانی منتشر می‌شود. در پایان هر معامله یا پایان هر دوره زمانی سود حاصل از این فعالیت بر اساس نسبت‌هایی که روی اوراق نوشته‌شده میان بانی و صاحبان اوراق تقسیم می‌شود.

اوراق مزارعه

اوراق مزارعه نشان‌دهنده مالکیت مشاع دارندگان آن بر زمین یا زمینه‌ای زراعی یا دیگر نهاده‌های تولیدی زراعی معین است که بر اساس قرارداد مزارعه برای کشت و زرع در اختیار عامل مزارعه گذاشته می‌شود.

اوراق مساقات

این نوع صکوک نیز بر اساس قرارداد مساقات به‌منظور باغداری در اختیار عامل قرارداد گذاشته می‌شود و بیانگر مالکیت مشاع صاحبان این اوراق بر باغ یا باغ‌های مثمر یا دیگر نهاده‌های تولیدی باغی معین است.

جهت مشاهده صکوک منتشره از طریق شرکت های واسط مالی اینجا را کلیک نمایید.

جهت دانلود کتابچه صکوک شرکت مدیریت دارایی مرکزی اینجا را کلیک نمایید.