اوراق قرضه و اوراق مشارکت دو ابزار مهم مالی هستند که برای تأمین منابع مالی به کار می‌روند. در ادامه به بررسی تفاوت‌های کلیدی میان این دو ابزار می‌پردازیم.
تعریف اوراق قرضه و اوراق مشارکت
اوراق قرضه: اسنادی هستند که به موجب آن‌ها، ناشر متعهد می‌شود در زمان‌های مشخص مبالغ معینی را به دارنده پرداخت کند و در سررسید، اصل مبلغ را بازپرداخت نماید.
اوراق مشارکت: اوراق بهاداری هستند که با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای تأمین بخشی از منابع مالی طرح‌های خاص توسط دولت یا شرکت‌های دولتی و خصوصی منتشر می‌شوند. خرید و فروش این اوراق معمولاً در بازار بورس انجام می‌گیرد.
جایگاه قانونی
طبق نظریه شماره 518 مورخ 1385 شورای نگهبان، اوراق قرضه به دلیل مغایرت با شرع، از چرخه مالی کشور حذف شده‌اند. به همین دلیل، اوراق مشارکت به عنوان جایگزین قانونی و شرعی این ابزار معرفی شده‌اند.
تفاوت‌های کلیدی اوراق قرضه و اوراق مشارکت
1. قابلیت معامله
- اوراق مشارکت: فقط در بازار بورس قابلیت معامله دارند.
- اوراق قرضه: امکان معامله در داخل و خارج از بازار بورس را دارند.
2. نرخ سود
- اوراق مشارکت: نرخ سود آن به صورت علی‌الحساب مشخص می‌شود.
- اوراق قرضه: نرخ سود ثابت و مشخصی دارد.
3. روش محاسبه سود
- اوراق مشارکت: سود آن از پیش تعیین شده است.
- اوراق قرضه: میزان سود بر اساس سود و زیان شرکت متغیر است و شناور می‌باشد.
4. تضمین پرداخت سود و اصل مبلغ
- اوراق مشارکت: پرداخت سود و اصل مبلغ حتماً باید تضمین شود.
- اوراق قرضه: تضمین پرداخت اختیاری است.
5. مالکیت وجوه
- اوراق قرضه: وجه اوراق به شرکت ناشر منتقل می‌شود و ناشر می‌تواند آن را به صلاحدید خود مصرف کند. دارنده اوراق فقط بستانکار شرکت محسوب می‌شود.
- اوراق مشارکت: دارنده اوراق با ناشر شریک می‌شود و در پروژه یا طرح مشخصی مشارکت می‌کند.
6. ناشر اوراق
- اوراق قرضه: فقط شرکت‌های سهامی عام مجاز به صدور آن هستند.
- اوراق مشارکت: علاوه بر شرکت‌های سهامی عام، شرکت‌های سهامی خاص و تعاونی نیز می‌توانند این اوراق را منتشر کنند.
نتیجه‌گیری
با وجود شباهت‌های اولیه میان اوراق قرضه و اوراق مشارکت، این دو ابزار از جنبه‌های قانونی، ساختاری و عملیاتی تفاوت‌های چشمگیری دارند. در کشور ایران، اوراق مشارکت به دلیل انطباق با موازین شرعی و قوانین مالی جایگزین مناسبی برای اوراق قرضه محسوب می‌شوند و نقش مهمی در تأمین مالی طرح‌های دولتی و خصوصی ایفا می‌کنند.
