قرارداد ساخت – مالکیت – بهره برداری – فروش BOOS | قسمت ۶

قرارداد ساخت – مالکیت – بهره‌برداری – فروش (BOOS)

قراردادهای عمرانی و زیرساختی از انواع مختلفی برخوردارند که بسته به شرایط پروژه، ماهیت تأمین مالی و نقش‌های مشارکت‌کنندگان تعریف می‌شوند. یکی از این انواع، قرارداد ساخت – مالکیت – بهره‌برداری – فروش (BOOS) است که ترکیبی از مدل‌های مختلف تأمین و بهره‌برداری پروژه را دربر می‌گیرد. این مقاله به بررسی ویژگی‌ها، تفاوت‌ها و مزایای قرارداد BOOS می‌پردازد.

تعریف قرارداد BOOS

قرارداد BOOS مخفف Build, Own, Operate, Sell به معنای ساخت، مالکیت، بهره‌برداری و فروش است. در این نوع قرارداد، کنسرسیوم یا سرمایه‌گذار متعهد می‌شود که پروژه‌ای زیرساختی مانند پل، نیروگاه، یا جاده را احداث کرده و پس از ساخت، مالکیت و بهره‌برداری از آن را برای مدت مشخصی در اختیار داشته باشد. در پایان این دوره، بر خلاف مدل BOO، پروژه به دولت یا نهاد مربوطه فروخته می‌شود و انتقال مالکیت به‌صورت رایگان انجام نمی‌گیرد.

تفاوت BOOS با BOT

یکی از مدل‌های مشابه BOOS، قرارداد BOT (Build, Operate, Transfer) است. تفاوت‌های کلیدی بین این دو به شرح زیر است:

1. نحوه انتقال مالکیت:
   • در BOT، پروژه پس از بهره‌برداری به‌صورت رایگان به دولت منتقل می‌شود.
   • در BOOS، انتقال مالکیت به دولت تنها با پرداخت مبلغ مشخصی امکان‌پذیر است.
2. مدل مالی:
   • در BOT، کنسرسیوم هزینه‌ها را از طریق بهره‌برداری و درآمد پروژه جبران می‌کند.
   • در BOOS، علاوه بر بهره‌برداری، فروش پروژه نیز به عنوان بخشی از تأمین مالی لحاظ می‌شود.

مراحل اجرایی قرارداد BOOS

قرارداد BOOS شامل چهار مرحله اصلی است که هر کدام از این مراحل نقش مهمی در موفقیت پروژه دارند:

1. ساخت (Build)

در این مرحله، پروژه توسط سرمایه‌گذار یا کنسرسیوم طراحی و اجرا می‌شود. تأمین مالی این بخش معمولاً توسط سرمایه‌گذار یا با استفاده از منابع خارجی انجام می‌گیرد.

2. مالکیت (Own)

پس از تکمیل پروژه، مالکیت آن برای مدت زمان تعیین‌شده در قرارداد به سرمایه‌گذار واگذار می‌شود.

3. بهره‌برداری (Operate)

در این مرحله، کنسرسیوم از پروژه بهره‌برداری کرده و از درآمد حاصل از آن برای جبران سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده استفاده می‌کند.

4. فروش (Sell)

در پایان دوره بهره‌برداری، کنسرسیوم موظف است پروژه را به دولت یا نهاد مربوطه بفروشد. این انتقال مالکیت برخلاف BOT، رایگان نیست و با پرداخت مبلغی توافق‌شده صورت می‌گیرد.

مزایای قرارداد BOOS

استفاده از این نوع قرارداد دارای مزایای متعددی برای دولت و سرمایه‌گذاران است:

برای دولت:

• کاهش بار مالی: دولت می‌تواند بدون نیاز به تأمین مالی اولیه از زیرساخت‌های کلیدی بهره‌مند شود.
• تضمین کیفیت پروژه: سرمایه‌گذار موظف به ارائه پروژه با استانداردهای تعریف‌شده است.

برای سرمایه‌گذار:

• مدیریت سودآوری: بهره‌برداری از پروژه و فروش آن در پایان قرارداد فرصتی برای کسب بازگشت سرمایه مناسب ایجاد می‌کند.
• انعطاف‌پذیری بیشتر: نسبت به مدل BOT، سرمایه‌گذار امکان مدیریت بیشتر بر پروژه را دارد.

جمع‌بندی

قرارداد BOOS یکی از مدل‌های مهم تأمین مالی و بهره‌برداری از پروژه‌های زیرساختی است که انعطاف‌پذیری و سودآوری مناسبی برای سرمایه‌گذاران و دولت‌ها فراهم می‌کند. تفاوت اصلی آن با قرارداد BOT در نحوه انتقال مالکیت است که در BOOS، فروش پروژه در پایان دوره به عنوان بخشی از مدل مالی محسوب می‌شود. این نوع قرارداد، به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ و بلندمدت، به‌عنوان مدلی مؤثر و کارآمد شناخته می‌شود.