مشخصه پروژه BOT در ایران | قسمت ۱۴

مشخصه پروژه BOT در ایران

پروژه‌های BOT (ساخت، بهره‌برداری، انتقال) در ایران دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که آن‌ها را از سایر نقاط جهان متمایز می‌کند. این مقاله به بررسی این مشخصه‌ها و جزئیات مرتبط با آن‌ها می‌پردازد.

شرکت پروژه (SPV)

یکی از اصول کلیدی پروژه‌های BOT، تشکیل یک شرکت انحصاری پروژه (SPV) است. این شرکت مسئولیت تامین مالی، ساخت، و بهره‌برداری پروژه را بر عهده دارد. ثبت این شرکت الزاما در ایران صورت نمی‌گیرد، اما وجود نمایندگی در ایران برای انجام تبادلات مالی و امور مرتبط الزامی است. این رویکرد امکان انعطاف‌پذیری بیشتری در مدیریت پروژه‌ها فراهم می‌آورد.

تضامین پروژه‌های BOT

سرمایه‌گذاران در پروژه‌های BOT در ایران دو نوع تضمین دریافت می‌کنند:

1- تضمین حکومتی

• محافظت از شرکت پروژه در برابر مصادره، ملی شدن، و تغییر حکومت.
• تضمین خروج اصل و فرع سرمایه به صورت ارزی از کشور.

2- تضمین خرید محصول

• شامل مکانیزم “ببر یا بخر” (Take or Pay) که دولت را موظف به پرداخت حداقل‌ها در قبال ایجاد ظرفیت می‌کند.
• ایجاد حساب ذخیره (Reserve Account) به میزان یک یا دو قسط وام‌ها برای کاهش ریسک وام‌دهندگان.

مکانیزم پرداخت‌ها

پرداخت‌ها در پروژه‌های BOT به صورت دقیق تنظیم می‌شوند:

1. ثبت سرمایه: میزان سرمایه ورودی در وزارت اقتصاد ثبت می‌شود.
2. تفکیک هزینه‌ها:
   • هزینه‌های ريالی: دستمزد، اجاره، هزینه‌های دفتری و اداری.
   • هزینه‌های ارزی: تجهیزات، ماشین‌آلات و غیره.
3. راهکارهای پرداخت:
   • تفکیک صورت حساب‌های ريالی و ارزی.
   • تبدیل ارز به ریال با نرخ روز و تایید وزارت اقتصاد.

تامین سوخت

تامین سوخت از ریسک‌های مهم برای سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود. شرکت توانیر تامین سوخت رایگان را در محل نیروگاه تضمین می‌کند که این امر هزینه‌های تولید برق را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد و سودآوری پروژه را تضمین می‌کند.

مالکیت پروژه

در پروژه‌های BOT، انتقال تدریجی حقوق مالکانه به عنوان یک راهکار پذیرفته شده است. در این روش، مالکیت پروژه به تدریج و متناسب با بازگشت سرمایه‌گذار منتقل می‌شود. در پایان دوره قرارداد، مالکیت به طور کامل به دولت یا نهاد مربوطه منتقل می‌شود.

انتقال تکنولوژی

انتقال تکنولوژی از اهداف کلیدی پروژه‌های BOT است:

1. آموزش:
   • حدود دو سال قبل از پایان قرارداد، سرمایه‌گذار خارجی ملزم به ارائه آموزش‌های لازم به نیروهای پروژه است.
2. بهره‌گیری از نیروی انسانی داخلی:
   • 95% از نیروهای شاغل در پروژه باید ایرانی باشند تا فرآیند انتقال تکنولوژی به طور موثر انجام شود.

جمع‌بندی

پروژه‌های BOT در ایران با توجه به سازوکارهای مشخصی از جمله تشکیل SPV، تضامین متنوع، مکانیزم پرداخت دقیق، تضمین تامین سوخت، و انتقال تدریجی مالکیت و تکنولوژی، محیطی خاص برای سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های زیربنایی فراهم می‌آورند. این مشخصه‌ها موجب ایجاد تفاوت‌های اساسی با پروژه‌های مشابه در سایر نقاط جهان شده است.