روش BOT در ساخت نیروگاه | قسمت ۱۳

گسترش شهرنشینی و صنعتی شدن، تقاضای مصرف برق را به طور قابل توجهی افزایش داده است. این روند صنعت برق ایران را ملزم به جلب سرمایه‌های بخش غیردولتی، اعم از داخلی و خارجی، برای احداث نیروگاه‌های جدید می‌کند. روش BOT (ساخت، بهره‌برداری و انتقال) یکی از رویکردهای کلیدی در این زمینه است که از سوی دولت و سرمایه‌گذاران بین‌المللی مورد توجه ویژه قرار گرفته است. در ادامه به بررسی این روش و نمونه‌های اجرایی آن پرداخته می‌شود.

مقایسه روش BOT با روش سنتی

مزایای روش BOT

• بهره‌وری بالاتر بخش خصوصی: بخش خصوصی به دلیل انگیزه سودآوری و مدیریت کارآمدتر، می‌تواند بهره‌وری بالاتری نسبت به بخش دولتی داشته باشد. این موضوع باعث کاهش هزینه‌های تولید انرژی در نیروگاه‌های خصوصی می‌شود.
• تولید ارزان‌تر انرژی: با توجه به بهره‌وری بالاتر، امکان تولید ارزان‌تر برق در نیروگاه‌های خصوصی وجود دارد، حتی اگر قیمت خرید محصول برق نسبت به پروژه‌های دولتی بیشتر باشد.

مزایای روش سنتی

• صرفه‌جویی در هزینه‌های پیش از ساخت: در روش سنتی، هزینه‌هایی نظیر بیمه و سایر هزینه‌های پیش از ساخت به دلیل مدیریت مستقیم دولت کاهش می‌یابد.
• عدم نیاز به پرداخت بهره: بودجه‌های تخصیص‌یافته برای پروژه‌های دولتی بهره‌ای به خود اختصاص نمی‌دهند، که این امر نیز به کاهش هزینه‌های کلی پروژه کمک می‌کند.

روش‌های توسعه زیرساخت‌های صنعت برق

برای تحقق توسعه زیرساخت‌های صنعت برق، دولت ایران چهار شیوه مختلف را مورد استفاده قرار داده است. در این میان، قراردادهای BOT و BOO به دلیل ساختار مشارکتی خود، توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرده‌اند.

مسئولیت‌ها در قراردادهای BOT و BOO

• قراردادهای BOO: معاونت توسعه و امور اقتصادی وزارت نیرو مسئول اصلی قراردادهای BOO است.
• قراردادهای BOT: سازمان توسعه برق ایران وظیفه عقد قراردادهای BOT را بر عهده دارد.

هر دو نهاد تحت نظارت شرکت توانیر فعالیت می‌کنند و اجرای موفق این قراردادها به هماهنگی نزدیک میان این نهادها وابسته است.

نمونه‌های اجرای روش BOO

روش BOO (ساخت، مالکیت و بهره‌برداری) در چندین پروژه نیروگاهی ایران به کار گرفته شده است. از مهم‌ترین این پروژه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نیروگاه رودشور (فاز اول)
• نیروگاه زنجان (واحدهای 1، 3 و 4)
• نیروگاه طوس
• نیروگاه قشم
• نیروگاه عسلویه
• نیروگاه خرم‌آباد 1

این پروژه‌ها نمونه‌هایی موفق از بهره‌گیری از سرمایه‌های خصوصی در صنعت برق ایران به شمار می‌روند.

نمونه‌های اجرای روش BOT

روش BOT در ایران از سال‌های 1375 و 1376 مورد توجه قرار گرفت. این روش به ویژه برای جلب مشارکت سرمایه‌گذاران بین‌المللی کارآمد بوده است. برخی از مهم‌ترین پروژه‌های انجام شده به این روش عبارت‌اند از:

پروژه‌های اولیه

1. نیروگاه کرمان: اولین تلاش برای استفاده از روش BOT در ایران بود که در مراحل مقدماتی متوقف شد.
2. نیروگاه پرسر (گیلان): دومین پروژه که منجر به عقد قرارداد با یک کنسرسیوم خارجی شد.
3. نیروگاه چهلستون (اصفهان): این قرارداد در اواخر دی ماه سال 1381 به امضا رسید.

پروژه‌های دیگر

• نیروگاه چرخه ترکیبی جلال

• نیروگاه چرخه ترکیبی تبریز

• نیروگاه چرخه ترکیبی شیروان

• نیروگاه گازی علی‌آباد

• نیروگاه گازی پارس

• نیروگاه گازی عسلویه

نتیجه‌گیری

روش BOT یکی از رویکردهای مؤثر برای جلب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و توسعه زیرساخت‌های صنعت برق در ایران است. تجربه موفق پروژه‌های مختلف به این روش، از جمله نیروگاه‌های پرسر، جلال و عسلویه، نشان‌دهنده قابلیت این مدل در تامین نیازهای رو به رشد صنعت برق کشور است. با این حال، بهره‌گیری بهینه از این روش نیازمند هماهنگی بیشتر میان نهادهای دولتی و خصوصی و شفافیت در فرآیندهای قرارداد است. ادامه استفاده از این روش می‌تواند راه را برای توسعه پایدار صنعت برق ایران هموار سازد.