ریسک‌های بخش نیروگاهی
صنعت نیروگاهی به دلیل پیچیدگی‌های فنی، اقتصادی و زیست‌محیطی یکی از حوزه‌های حساس و پرریسک در توسعه زیرساخت‌ها است. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین ریسک‌های موجود در این بخش می‌پردازیم و چالش‌های مرتبط با هر کدام را بررسی می‌کنیم.
ریسک‌های مالی: بازپرداخت وام خارجی
بسیاری از پروژه‌های نیروگاهی در کشورهای مختلف به روش قراردادهای BOT و با تکیه بر وام‌های خارجی تأمین مالی می‌شوند. بازپرداخت این وام‌ها یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها است، زیرا هرگونه اختلال در جریان نقدی پروژه می‌تواند بازپرداخت را با مشکل مواجه کند. در این شرایط، وابستگی به منابع خارجی و تغییرات اقتصادی بین‌المللی از جمله نرخ بهره و نرخ ارز، ریسک‌های مضاعفی را ایجاد می‌کند.
ریسک‌های مرتبط با واردات
۱. واردات تجهیزات و قطعات نیروگاهی
کشورهای در حال توسعه معمولاً فاقد تکنولوژی لازم برای تولید تجهیزات نیروگاهی هستند. در این موارد، واردات تجهیزات ضروری می‌شود، اما قوانین گمرکی و محدودیت‌های دولتی می‌توانند مانع دسترسی به این تجهیزات شوند. چنین محدودیت‌هایی می‌تواند به تأخیر در ساخت پروژه یا کاهش کیفیت عملیات منجر شود.
۲. واردات مواد خام
نیاز به مواد خامی نظیر نفت، گاز و زغال‌سنگ یکی دیگر از چالش‌های پروژه‌های نیروگاهی است. اگر کشور میزبان تولیدکننده این مواد نباشد، قوانین محدودکننده واردات می‌تواند موجب توقف یا کاهش بهره‌وری پروژه شود.
ریسک‌های تقاضا و درآمد
۱. نوسان تقاضا برای نیروی تولیدشده
برآورد صحیح تقاضا برای نیروی تولیدشده، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه که اطلاعات کافی ندارند، دشوار است. عدم دقت در این برآوردها می‌تواند بر سودآوری پروژه تأثیر بگذارد و در بلندمدت حیات آن را تهدید کند.
۲. مشکلات جمع‌آوری درآمد
در صورتی که بانی پروژه مستقیماً مسئول فروش نیرو باشد، عدم آشنایی با سیستم‌های مالی کشور میزبان می‌تواند جمع‌آوری درآمد را به چالشی جدی تبدیل کند.
۳. سرقت نیرو و اتصالات غیرقانونی
یکی دیگر از مشکلات مرتبط با درآمد، سرقت نیرو از طریق اتصالات غیرقانونی است. این مسئله به‌ویژه در مناطقی با مشکلات اجتماعی رایج است و می‌تواند ضررهای قابل توجهی به پروژه وارد کند.
ریسک‌های فنی: نقصان در توزیع و بهره‌برداری
۱. نقص در سیستم توزیع نیرو
زمانی که بانی پروژه مسئولیت توزیع نیرو را به عهده دارد، عدم هماهنگی با سایر بخش‌ها می‌تواند به نقص در توزیع منجر شود. این امر نه‌تنها هزینه‌های اضافی ایجاد می‌کند، بلکه اعتماد مشتریان را نیز کاهش می‌دهد.
۲. از کار افتادگی تجهیزات
خرابی قطعات و تجهیزات نیروگاهی، به‌ویژه در صورت وارداتی بودن، می‌تواند وقفه‌های طولانی در بهره‌برداری ایجاد کند و درآمد پروژه را کاهش دهد.
۳. موقعیت جغرافیایی نیروگاه
موقعیت بد نیروگاه می‌تواند مشکلات زیادی در حمل‌ونقل مواد خام و سوخت ایجاد کند. این مشکلات در مراحل ساخت و بهره‌برداری بیشتر خود را نشان می‌دهند و بر عملکرد کلی پروژه اثر می‌گذارند.
ریسک‌های رقابتی و تعرفه‌ای
۱. کاهش تعرفه برای رقابت
در شرایطی که بازار رقابتی برای فروش نیرو وجود داشته باشد، بانی پروژه مجبور به کاهش تعرفه‌ها می‌شود. این موضوع در رقابت با تولیدکنندگان داخلی یا دولتی که از حمایت‌های ویژه برخوردارند، پیچیده‌تر می‌شود.
۲. محدودیت‌های دولتی در تعرفه و نرخ بازگشت
دخالت دولت در تعیین تعرفه‌ها و نرخ بازگشت سرمایه می‌تواند برنامه‌های مالی پروژه را مختل کند. به‌ویژه اگر درآمد پروژه به ارز محلی باشد، این محدودیت‌ها تأثیر بیشتری خواهند داشت.
ریسک‌های زیست‌محیطی
در کشورهای توسعه‌یافته، نیروگاه‌ها به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی با مخالفت‌های زیادی روبرو می‌شوند. مشکلاتی نظیر آلودگی محیط و تخریب زیستگاه‌های طبیعی در مسیر توزیع نیرو از جمله مواردی هستند که می‌توانند پروژه را با تأخیر یا حتی توقف مواجه کنند.
ریسک‌های مرتبط با تأخیر در زیرساخت‌ها
یکی از چالش‌های اصلی پروژه‌های نیروگاهی، تأخیر در ساخت زیرساخت‌های توزیع نیرو مانند دکل‌ها و کابل‌ها است. اگر این زیرساخت‌ها به موقع آماده نشوند، بهره‌برداری از نیروگاه نیز به تعویق می‌افتد، حتی اگر نیروگاه آماده تولید نیرو باشد.
ریسک‌های قراردادی
۱. انقضای قرارداد خرید نیرو
در صورتی که قرارداد خرید نیرو با دولت به هر دلیلی لغو یا منقضی شود، بانی پروژه ممکن است با مشکلات بزرگی مواجه شود. کیفیت پایین نیروی تولیدی نیز می‌تواند یکی از دلایل این فسخ باشد.
۲. نوسان هزینه و دسترسی به سوخت
نوسانات قیمت سوخت در بازارهای بین‌المللی می‌تواند تأثیرات مالی بزرگی بر پروژه داشته باشد. دسترسی محدود به منابع سوختی نیز ممکن است موجب توقف یا کاهش تولید شود.
نتیجه‌گیری
ریسک‌های متنوع بخش نیروگاهی نشان‌دهنده پیچیدگی این حوزه است. هر یک از این عوامل، در صورت مدیریت نادرست، می‌تواند به شکست پروژه منجر شود. بنابراین، شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک‌ها باید در اولویت برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های نیروگاهی قرار گیرد.
