مقدمه‌ای بر قرارداد EPCF
قرارداد مهندسی- تدارکات و تجهیزات- ساخت و اجرا – تامین مالی (EPCF) یکی از مدل‌های پیچیده در حوزه پروژه‌های صنعتی و انرژی است که در آن کارفرما علاوه بر انجام عملیات مهندسی، تأمین کالا، نصب و راه‌اندازی، مسئولیت تأمین منابع مالی پروژه را نیز به پیمانکار واگذار می‌کند. این نوع قرارداد به‌ویژه در شرایط تحریمی و اقتصادی دشوار کشورها که محدودیت‌هایی برای جذب منابع مالی خارجی وجود دارد، به‌عنوان یک راهکار مناسب برای مشارکت بخش خصوصی در تأمین مالی پروژه‌ها مطرح می‌شود.
مفهوم و تفاوت EPCF با EPC
قرارداد EPCF در واقع یک نسخه پیشرفته از قراردادهای EPC است که در آن علاوه بر وظایف سنتی پیمانکار شامل مهندسی، تأمین تجهیزات، نصب و راه‌اندازی، تأمین منابع مالی نیز به پیمانکار واگذار می‌شود. در این قراردادها، کارفرما در موارد محدودی خود اقدام به تأمین مالی نمی‌کند و عموماً این مسئولیت بر عهده پیمانکار خواهد بود. این نوع قرارداد به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ و پیچیده‌ای که به منابع مالی کلان نیاز دارند، کاربرد دارد.
شرایط استفاده از روش EPCF
استفاده از روش EPCF با چالش‌ها و محدودیت‌هایی مواجه است که یکی از اصلی‌ترین آنها نبود قوانین مشخص در کشور برای اجرای این نوع قراردادها است. به‌ویژه قانون برگزاری مناقصات و آیین‌نامه‌های آن، که اغلب نمی‌توانند به‌طور دقیق روش‌های نوین تأمین مالی را پوشش دهند. در این راستا، بررسی دستورالعمل‌های موجود در صنعت نفت ایران و استفاده از تجربیات آن، می‌تواند کمک بزرگی در اجرای مؤثر این نوع قراردادها باشد.
مراحل قرارداد EPCF
روش EPCF به‌طور کلی شامل دو مرحله اصلی است:
- مرحله اول: تأمین منابع مالی
- مرحله دوم: انتخاب پیمانکار
در مرحله اول، تأمین منابع مالی باید از سوی پیمانکار تأمین شود، که به‌طور معمول 85 درصد از کل منابع مالی پروژه بر عهده پیمانکار است، در حالی که کارفرما 15 درصد از منابع مالی را تأمین می‌کند.
روش‌های تأمین مالی در قرارداد EPCF
تأمین مالی در قراردادهای EPCF می‌تواند از سه روش اصلی انجام شود:
1. روش استقراضی
در این روش، بازپرداخت منابع مالی توسط دولت تضمین می‌شود. این تضمین می‌تواند شامل وام‌های تضمینی خارجی، تسهیلات اعتباری و فاینانس باشد که ریسک برگشت سرمایه را از دوش پیمانکار یا تأمین‌کننده منابع مالی برمی‌دارد.
2. روش تأمین مالی از طریق منابع خارجی
در این روش، تأمین منابع مالی از منابع خارجی از طریق شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود:
- اعتبارات صادراتی دولت‌ها و بانک‌ها
- وام‌های تجاری
- یو زانس (مهلت بازپرداخت بر اساس عرف بین‌المللی)
این روش‌ها به‌ویژه در شرایطی که جذب سرمایه‌گذاری خارجی دشوار است، می‌تواند از طریق پیمانکاران داخلی به انجام برسد.
3. روش تأمین مالی از طریق منابع داخلی
در این روش، پیمانکاران داخلی با استفاده از منابع خود و یا مشارکت با دیگر نهادهای مالی مانند بانک‌ها، اقدام به تأمین مالی پروژه‌ها می‌کنند. برخی روش‌های متعارف در تأمین منابع مالی داخلی عبارتند از:
- استفاده از صندوق توسعه ملی
- اخذ تسهیلات از بانک‌ها
- استفاده از صندوق‌های خاص تأمین مالی
- انتشار اوراق مشارکت
انتخاب پیمانکار در قرارداد EPCF
انتخاب پیمانکار در قراردادهای EPCF به‌طور معمول از طریق فرآیند مناقصه صورت می‌گیرد. این فرآیند به‌ویژه با توجه به پیچیدگی‌های تأمین مالی، باید با دقت نظر بیشتری انجام شود. تنها شرکت‌هایی که بر اساس معیارهای تخصصی و تایید صلاحیت از سوی کمیته تخصصی وزارت نفت تأیید شده باشند، می‌توانند در این فرآیند شرکت کنند.
مزایای استفاده از قرارداد EPCF
قرارداد EPCF دارای مزایای قابل توجهی است که می‌تواند برای کارفرمایان و پیمانکاران جذاب باشد:
- ورود منابع مالی خارجی: این قراردادها به جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک می‌کنند و منابع مالی را از کشورهای دیگر وارد پروژه می‌سازند.
- حفظ نقش حاکمیتی کارفرما: کارفرما می‌تواند نظارت کامل بر پروژه داشته باشد.
- عدم ریسک سرمایه‌گذاری برای کارفرما: ریسک اصلی به پیمانکار منتقل می‌شود.
- کنترل کامل مالی: فرآیند تأمین مالی به‌طور یکپارچه در کنار سایر فعالیتهای پروژه کنترل می‌شود.
- تسریع در اجرای پروژه‌ها: به‌دلیل تأمین منابع مالی به‌موقع، پروژه‌ها سریع‌تر به انجام می‌رسند.
معایب قرارداد EPCF
با وجود مزایای فراوان، قراردادهای EPCF با چالش‌هایی نیز روبه‌رو هستند که باید مورد توجه قرار گیرند:
- عدم تجربه کافی: برخی از شرکت‌های سرمایه‌گذار و تأمین‌کننده منابع مالی ممکن است تجربه کافی در این نوع پروژه‌ها نداشته باشند.
- مخالفت با قوانین داخلی: تضاد بین قوانین داخلی و برخی از قواعد بین‌المللی فاینانس می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.
- عدم جذابیت برای سرمایه‌گذاری خارجی: برخی از پروژه‌ها ممکن است به‌دلیل ریسک بالا یا شرایط اقتصادی نامناسب برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب نباشند.
- نوسانات ارز: نوسانات قیمت ارز می‌تواند بر تأمین مالی پروژه‌ها تأثیر منفی بگذارد.
- طولانی بودن فرآیند تأمین مالی: این نوع قراردادها ممکن است با تأخیر در تأمین مالی مواجه شوند که می‌تواند هزینه‌های پروژه را افزایش دهد.
نتیجه‌گیری
قرارداد EPCF به‌عنوان یک ابزار پیچیده و جامع در صنعت پروژه‌های بزرگ، به‌ویژه در حوزه انرژی، می‌تواند گامی مؤثر در تأمین مالی پروژه‌ها و تسهیل اجرای آنها باشد. با این حال، نیازمند چارچوب‌های قانونی و اجرایی دقیق‌تر و تجربه بیشتر در اجرای آن است. بهره‌گیری از روش‌های تأمین مالی مختلف و انتخاب پیمانکاران صلاحیت‌دار، می‌تواند تضمین‌کننده موفقیت این نوع قراردادها باشد.
