طرح کسب و کار یا بیزینس پلن، به ابزاری گفته می شود که به وسیله آن ایده ها از نظر های مختلفی بررسی و تجزیه و تحلیل می شوند. این طرح در واقع یک پل ارتباطی بین کارآفرین و سایرین محسوب می شود که مانند نقشه راه عمل می کند. یک طرح خوب باعث می شود که موانع برای کارآفرین مشخص شود و بتواند مسیر را پیس بینی نماید. این موانع شامل مواردی همچون

  • نابسامانی های اقتصادی
  • رقبای موجود در مسیر مسابقه
  • نقاط قوت و ضعف

می باشد که کارآفرین بایستی در طول مسیر به علائم توجه نموده و از موانع دوری کند تا دچار خرابی و در هم شکستن در شانه راه نشود. در ادامه این مطلب به تفاوت بین طرح کسب و کار و طرح توجیهی پرداخته می شود.

طرح کسب و کار یا طرح توجیهی:

از آنجایی که بسیاری از کارآفرینان و فعالان اقتصادی، تفاوت بین طرح کسب و کار و طرح توجیهی فنی و اقتصادی که به آن طرح توجیهی فنی و مالی و مطالعه امکان سنجی نیز گفته می‌شود را نمی دانند و با طرح کسب و کار، درست همانند طرح توجیهی برخورد می کنند.

این موضوع بیش از هر چیز دیگری به سلطه تفکر فنی، مهندسی و تولیدی در فضای کسب و کار کشور باز می گردد که اکثرا از جنبه های مدیریتی و بازاری، به محصول، فرآیند تولید و جنبه های مالی پروژه اهمیت می دهد.

طرح توجیهی دارای اهمیت زیادی می باشد اما باید به این نکته دقت داشت که در بیشتر پروژه ها شناختی که از طرح کسب و کار حاصل می گردد، خیلی بیشتر از طرح توجیهی است. در ادامه مطلب به مهم ترین تفاوت های بین طرح توجیهی و طرح کسب و کار اشاره شده است.

تفاوت های طرح کسب و کار با طرح توجیهی:

معمولا در طرح توجیهی، مشخصات فنی محصول به صورت مفصل تر توضیح داده می شود، در حالی که در طرح کسب و کار به شرح کلی محصولات و خدمات اکتفا شده و به جزئیات توجه زیادی نمی شود. با این که از نظر پیش بینی های مالی این دو طرح شباهت های زیادی دارند اما یک طرح کسب و کار کامل صورت های مالی پیش بینی شده را برای ۳ تا ۵ سال آتی ارائه می نماید که تقریبا تمامی نسبت های مالی در آن محاسبه می گردد و این موضوعی است که در طرح توجیهی چندان رایج نمی باشد.

در طرح کسب و کار بخش های سازمانی و بازاریابی به طور مفصل شرح داده می شوند، در حالی که طرح توجیهی شرح بازاریابی بسیار ضعیف تری نسبت به این طرح کسب و کار دارد. همچنین باید به خاطر داشت که بخش سازمانی مانند ماموریت، تیم های مدیریتی، ساختار حقوقی و مدل کسب و کار اصلا در طرح توجیهی وجود ندارد.

بنابراین می توان نتیجه گرفت که مهم ترین تفاوت طرح توجیهی با طرح کسب و کار عدم پوشش دو بخش طرح سازمانی و طرح بازاریابی در طرح توجیهی است.

طرح توجیهی در ابتدای هر پروژه ها و معمولا فقط یک بار تهیه می گردد اما طرح کسب و کار به صورت فرآیندی و مستمر تهیه می شود و حتی ممکن است چندین بار در جریان برنامه ریزی به منظور راه اندازی و توسعه و حتی در فرآیند اجرا مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد.

انجام طرح توجیهی می تواند به مشاورین و متخصصین خارج از پروژه سپرده شود اما طرح کسب و کار کاملا نیاز به یک تیم اجرایی پروژه دارد که با درگیر شدن کامل کارآفرین در فرآیند نگارش همراه است. در واقع، هیچکس جز شخص کارآفرین نمی تواند درباره ساختار حقوقی و سازمانی و همچنین جنبه های عملیاتی بازاریابی تصمیم گیری نماید.

در ادامه می توان گفت که با تمام تفاسیر بالا، طرح توجیهی بیشتر یک دید کلی به روند پروژه می دهد اما طرح کسب و کار وارد جزئیات شده و تمامی ابعاد کلیدی یک کسب و کار را مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار می دهد.

فرآیند طرح کسب و کار:

بسیاری از شرکت ها و کسب و کارها به این باور رسیده اند که انجام یک طرح کسب و کار به آنها امکان این را می دهد که یک آزمون مجازی از ایده محصول و یا خدمت جدید خود داشته باشند و بتوانند به راحتی استراتژی های پیشنهادی برای بازگشت را تعیین نموده و در پایان به تجهیز دوباره و بازنگری محصول، خدمت و استراتژی خود بپردازند.

همان گونه که مشخص شد، مفاهیم و واژگان متفاوتی در رابطه با طرح کسب و کار موجود می باشند که برخی مواقع ممکن است به اشتباه به جای هم به کار برده می شوند، از جمله این مفاهیم می توان به موارد زیر اشاره نمود:

  • مدل کسب و کار
  • طرح بازاریابی
  • مطالعات امکان سنجی
  • مطالعات فرصت

مطالعات فرصت:

بنابراین می توان خاطر نشان نمود که یک فرآیند کسب و کار با شناسایی، خلق و یا تشخیص فرصت آغاز می گردد و همچنین برای این که بخواهیم فرصت موجود را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهیم، بایستی از مطالعات فرصت که از آن به عنوان مطالعات پیش امکان سنجی نیز یاد می‌شود بهره بگیریم.

در واقع می توان گفت که مطالعات فرصت مبنایی برای تصمیم گیری در مورد انجام مطالعات امکان سنجی و همچنین مطالعات امکان سنجی مبنایی برای تصمیم گیری در رابطه با تدوین طرح کسب و کار می باشد. یعنی اگر مطالعات فرصت نتایج مثبتی داشته باشد، بنابراین می توان زمان و هزینه خود را صرف انجام مطالعات امکان سنجی نمود و اگر مطالعات امکان سنجی نتایج مثبتی داشته باشد، می توان به دنبال تدوین طرح کسب و کار برای ایده مورد نظر بود.

لذا با توجه به این که مطالعات فرصت از ابتدایی ترین مراحل چرخه توسعه پروژه راه اندازی کسب و کار محسوب می شود، این گونه مطالعات به دنبال تحلیل و بررسی جنبه های زیر می باشند:

  • اندازه بازار
  • منابع موجود در منطقه
  • تقاضای بالقوه و فعلی برای محصولات یا خدمات
  • شرایط صادرات و واردات محصولات یا خدمات
  • رقبا یا واحد های تولیدی فعال در منطقه با پایه اقتصادی مشابه
  • جو سرمایه گذاری عمومی و سیاست های صنعتی
  • بررسی هزینه های تولیدی
  • پتانسیل سودآوری

همچنین اغلب این سو برداشت وجود دارد که مفاهیم امکان سنجی و طرح های کسب و کار دارای یک مفهوم واحد و کاربردی یکسان هستند، اما مطالعات امکان سنجی را نمی توان در زمره طرح های کسب و کار در نظر گرفت و این دو کاربردهای متفاوت و مستقلی در دنیای کسب و کار دارند.

در پایان مطالعه مقاله آشنایی با معافیت های مالیاتی کسب و کارها به مخاطبین عزیز پیشنهاد می گردد.