قسمت پنجاه و پنجم

چارچوب استراتژی های تامین مالی و اجرای پروژه های زیربنایی

روش های مختلفی برای توسعه و اجرای زیرساخت ها وجود دارد که یکی از موثرترین راه های نمایش این روش ها، استفاده از چارچوب تحلیلی Miller می باشد که به صورت نمودار زیر مشاهده می کنید.

در نمودار فوق مدل های مختلف زیرساخت ها بر اساس استراتژی های تامین مالی و اجرا دسته بندی شده‌اند به طوری که محور عمودی روش اجرای پروژه را بر اساس میزان حضور بخش خصوصی در قسمت های مختلف طراحی، ساخت، تامین مالی و بهره‌برداری تقسیم می‌کند. از طرفی، محور افقی، آنها را بر اساس مسئولیت دولت در قبول ریسک های مالی ساخت، بهره برداری و نگهداری از پروژه در طول عمر آن تقسیم می نماید.

در محور افقی این نمودار که مربوط به روش اجرای پروژه می باشد دو استراتژی به چشم می‌خورد:

– روش تقسیم بندی شده (مجزا) که در آن برنامه ریزی، طراحی، ساخت، تامین مالی، بهره برداری و نگهداری توسط طرف های متفاوتی انجام می شود.

– روش ترکیبی که در آن یک طرف مسئولیت تمام اجزای پروژه را برعهده می‌گیرد. به صورت مشابه در محور عمودی نیز دو استراتژی سرمایه‌گذاری از سوی دولت قابل اتخاذ می باشد:

– روش مستقیم که در آن از بودجه‌های تخصیص یافته دولتی استفاده می شود.

– روش غیر مستقیم که در آن دولت از طریق مجوزها، مشوق ها و سایر حمایت ها، بخش خصوصی را به قبول ریسک مالی پروژه ترغیب می نماید.

از ترکیب این دو محور اشکال مختلف نحوه اجرا و سرمایه گذاری در پروژه بر اساس استراتژی های دولتی به دست می آید. هرچند که این ترکیب ها بسیار متنوع می باشند ولی چهار شکل رایج آنها عبارتند از:

– طراحی – مناقصه – ساخت

– طراحی – ساخت

– طراحی – ساخت – بهره برداری

– طراحی – ساخت – انتقال

در روش طراحی – مناقصه – ساخت، دولت مرحله طراحی را از ساخت جدا می کند و مستقیماً با یک شرکت معماری و مشاور در قرارداد طراحی و با یک شرکت پیمانکار مدیریت ساخت، قرارداد اجرا می‌بندد. در این حالت دولت از محل اعتبارات عمومی کلیه مراحل ساخت و بهره‌برداری را تامین مالی می نماید.

در روش طراحی – ساخت، مسئولیت مشاور و پیمانکار به یک شرکت واگذار می گردد و این روند در نهایت به طراحی – ساخت – بهره‌برداری در سمت راست نمودار منتهی می‌شود که مسئولیت بهره‌برداری از زیرساخت مورد نظر را نیز به بخش خصوصی طرف قرارداد منتقل می کند. سرانجام، روش ساخت – بهره برداری – انتقال برای توسعه زیرساخت ها که در ناحیه دو نمودار واقع شده است علاوه بر آن که یک روش ترکیبی می باشد، مسئولیت تامین مالی مراحل ساخت و بهره‌برداری را نیز به حامی خصوصی پروژه واگذار می‌کند.